ما تلحن فيه العامة (کسایی)

    از ویکی‌نور
    (تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)
    ما تلحن فيه العامة(کسایی، علی بن حمزه)
    ما تلحن فيه العامة (کسایی)
    پدیدآورانکسایی، علی بن حمزه (نويسنده) عبدالتواب، رمضان (محقق)
    ناشردار الرفاعي ** مکتبة الخانجي
    مکان نشرعربستان - ریاض ** مصر - قاهره
    سال نشر1403ق - 1982م
    چاپ1
    زبانعربی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ک5م2 6167 PJ
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    ما تلحن فيه العامّة، تألیف قرآن‌پژوه، قرائت‌شناس، نحوی، واژه‌شناس و شاعر کوفی بغدادی قرن دوم هجری قمری، علی بن حمزه کسایی (119-189ق)، تعدادی از اشتباهات ادبی را مطرح می‌کند که در بین عموم مردم عرب‌زبان (غیر متخصصان) رواج داشته است. پژوهشگر معاصر و رئیس دانشکده ادبیات دانشگاه عین ‌شمس (قاهره)، رمضان عبدالتواب (1348-1422ق)، این کتاب را تحقیق کرده و برای آن مقدمه نوشته و فهارس فنی آن را تنظیم کرده است.

    هدف و روش

    • نویسنده متأسفانه مقدمه‌ای ندارد و در نتیجه، انگیزه، اهداف و چگونگی‌های پیدایش و نگارش این کتاب، پنهان مانده است.
    • رمضان عبدالتواب، کتاب حاضر را قدیمی‌ترین اثر در زمینه تصحیح گویش عامیانه برخی از واژگان عربی دانسته و علی بن حمزه کسایی را یکی از قاریان هفت‌گانه و رئیس مکتب نحوی و لغوی کوفه شمرده و افزوده است: این اثر از آثاری است که مدتی طولانی درباره آن اندیشیده‌ام و ملاحظه کرده‌ام که دو چاپ پیشین گرفتار تصحیف و تحریف‌هایی شده است و نسخه‌های خطی را جمع کردم و دو نسخه را به آن افزودم که قبلا مورد استفاده قرار نگرفته بود و دریافتم که در یکی از نسخه‌ها به نام «الإفهام في ما تلحن فيه العوام»، افزون بر بسیاری از نصوص کتاب کسایی، اضافات فراوانی از کتاب‌های لحن متأخر نیز وجود دارد و من از این نسخه استفاده کردم و به تکمیل نواقص نسخه‌های دیگر پرداختم[۱].

    اسم کتاب

    هرچند نام این اثر در روی جلد به‌صورت «ما تلحن فيه العامّة» آمده، ولی در یکی از نسخه‌های خطی عنوان «ما يلحن فيه العوام»[۲] و در آغاز کتاب، «ما تلحن فيه العوام»[۳]، ذکر شده است. گویی نویسنده نامی برای کتابش انتخاب نکرده و دیگران (مثلا کاتب نسخه خطی) در آغاز این اثر، اسمی افزوده‌اند تا بیانگر موضوع آن باشد: «هذا كتاب ما تلحن فيه العوام مما وضعه علي بن حمزة الكسائي للرشيد هارون و لابدّ لأهل الفصاحة من معرفته»[۴].

    نسبت کتاب

    • رمضان عبدالتواب درباره نسبت این اثر به کسایی بحث و پژوهشی طولانی کرده[۵] و خلاصه سخنش این است: مطالبی به این کتاب افزوده‌اند که من موارد دخیل را جدا و حذف کردم و فقط موارد اصیل را آوردم و البته در 5 مورد، مطلبی که در این کتاب آمده، برخلاف نظری است که در کتاب‌های واژه‌شناسان از کسایی نقل شده است، که باید توجه کرد: این موارد تحریف و ساختگی نیست، بلکه در واقع، کسایی نظرش تغییر کرده است[۶].

    ساختار و محتوا

    نویسنده در این اثر، بدون نظم و سامان‌دهی خاصی درباره 107 واژه توضیحاتی را ارائه کرده است[۷].

    نمونه مباحث

    • می‌گویی به فلانی وعده خیر یا شرّ دادم و فعل «وَعَدتُ» را (بدون الف) می‌آوری؛ یعنی: «أوعدتُ» نمی‌گویی و خدای تعالی گفت: «إِنَّ اللَّهَ وَعَدَكمْ وَعْدَ الْحَقِّ وَ وَعَدْتُكمْ فَأَخْلَفْتُكمْ» (ابراهیم: 22) و آنگاه که خیر یا شرّ را اظهار نکنی، برای وعید می‌گویی: «أوعدتُه»[۸].

    پانویس

    1. ر.ک: مقدمه محقق، ص3- 4
    2. ر.ک: همان، ص95
    3. ر.ک: متن کتاب، ص97
    4. ر.ک: همان، ص99
    5. ر.ک: مقدمه محقق، ص69-80
    6. ر.ک: همان، ص72-75
    7. ر.ک: متن کتاب، ص138
    8. ر.ک: همان، ص110

    منابع مقاله

    مقدمه و متن کتاب.

    وابسته‌ها