حوثیان یمن؛ پیشینه و رویکردهای کلامی و سیاسی

حوثیان یمن
پدیدآوران	طباطبایی فر، سید محمد (نویسنده)
ناشر	انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب و مجمع جهانی اهل بیت(ع)
مکان نشر	قم
سال نشر	۱۳۹۵
کد کنگره	‏

حوثیان یمن؛ پیشینه و رویکردهای کلامی و سیاسی تألیف سید محمد طباطبایی‌فر؛ اثر حاضر عهده دار تبیین رویکردها و مواضع جنبش حوثیان است. این جنبش یک حرکت بیداری اسلامی - شیعی است که توانست هویت فکری - سیاسی مکتب زیدیه را احیا و در عرصه اجتماعی معرفی کند. با توجه به قدرت گیری و حضور اثر گذار این جنبش در معادلات سیاسی یمن، و همچنین وابسته بودن آنان به مکتب زیدیه و اشتراکات مذهبی - فرهنگی با ایران اسلامی، شناخت رویکردها و مواضع آنان ضروری می نماید.

ساختار

اثر حاضر از چهار فصل تشکیل شده که محتوای هر یک را از نظر می‌گذرانیم:

در فصل اول، بر تاریخ زیدیه از پیدایش تا دوره معاصر، دولت های زیدیه، فرقه ها و جریان های فکری زیدیه مروری کلی شده است.

فصل دوم به تبار شناسی حوثیان (انصارالله)، شناخت وضعیت زیدیه معاصر بعد از امامت متوکل علی الله، زمینه‌ها و عوامل ظهور جنبش حوثیان و سیر تحول و پویایی این جنبش پرداخته است.

در فصل سوم رویکرد و مواضع کلامی و فقهی حوثیان مورد بررسی قرار گرفته است.

فصل چهارم نیز رویکرد و مواضع سیاسی ایشان را مورد بحث قرار داده است.

معرفی تفصیلی

زیدیه بیش از آنکه منظومه‌ای اعتقادی باشد، مذهبی سیاسی است که بر محور امامت مجتهدان عادل از اهل‌بیت پیامبر می‌چرخد. این اندیشه از مخالفت زید بن علی با اندیشه نظام حکومتی اموی ریشه گرفته است. وی گفتمان سیاسی امویان را باطل می‌دانست و معتقد بود مشروعیت نظام در گرو اقتدار حکومت اسلامی و حفظ جماعت مسلمانان نیست، بلکه به مطابقت اعمال حاکمان با شریعت اسلامی بستگی دارد.

زید بن علی و سپس، علویان زیدی مذهب، قیام‌های متعددی علیه امویان انجام دادند که در آغاز به نتیجه نرسید و شکست خوردند. سرانجام، علویان زیدی در قرن دوم و سوم موفق به تشکیل حکومت شدند.

ویژگی دولت‌های زیدیان پراکندگی جغرافیایی آن، علی رغم شکل گیری تقریبا هم زمان آن است. یکی از این دولت‌ها دولت یمن بود که یحیی بن حسین، معروف به هادی الی الحق در سال 284ق آن را تشکیل داد. وی به دعوت قبائل شمال یمن به آن سرزمین رفت و حکومتی را در صعده - شمالی‌ترین استان یمن امروزی- بنیان گذاشت که آغازگر دولت زیدیه در یمن شد.

از آن پس تا دوران معاصر، یمن، به ویژه بخش‌های شمالی آن، پایگاه سنتی زیدیه شد و امامان و شخصیت‌ها و جریان‌های فکری بسیاری در آن منطقه ظهور کردند. دولت یمن طولانی‌ترین حاکمیت علویان زیدی از سال 284ق تا سال 1382 ه.ق است.

اما سرانجام کودتای نظامی جمهوری خواهان علیه حکومت امامان زیدی، باعث برچیده شدن حکومت زیدیه و در نهایت برپایی حکومت جمهوری شد. زیدیان پس از سقوط حاکمیتشان همواره تحت شدیدترین فشارهای اجتماعی و سیاسی ناشی از سقوط خود بودند تا اینکه مقارنت پیروزی انقلاب اسلامی ایران و وحدت دو یمن فضای اختناق علیه زیدیه را کاهش داد. در این فضا احزاب و جریان‌های زیدی بار دیگر فعال شدند. از جمله‌ی این جریان‌ها جنبش حوثیان در اوایل قرن بیست و یکم بود. این جنبش توانست بار دیگر هویت فکری - سیاسی مکتب زیدیه را احیا کند و در عرصه‌ی سیاسی - اجتماعی حضوری فعال داشته باشد.

جنبش حوثیان در عصر حاضر با عنوان " انصار الله " معرفی و شناخته می شود. عنوان جنبش، اقتباسی از نام رهبر آن، سید حسین الحوثی است. اصالت این خاندان به شهر حوث باز می گردد که منطقه‌ای است در استان عمران که از شمال به استان صعده و از جنوب به استان صنعا، پایتخت یمن محدود می شود. این جنبش از تأسیس تا دوران معاصر سه مرحله را گذرانده است: مرحله فرهنگی - مذهبی، مرحله سیاسی- نظامی، و مرحله حضور در ساختار سیاسی. جنبش حوثیان به صورت نوعی بیداری اسلامی - شیعی در شمال یمن مطرح شده و توجه جهانیان را به خود جلب کرده است.

داشتن نگرش ضد وهابی، ظلم ستیزی، عدالت گرایی و وحدت گرایی جزئی از هویت و رویکرد آنان است. از این رو و با توجه به قدرت گیری و حضور اثرگذار حوثیان در معادلات سیاسی یمن و همچنین وابسته بودن آنان به مکتب زیدیه و اشتراکات مذهبی - فرهنگی با ایران اسلامی، شناخت رویکردها، اندیشه ها و مواضع آنان ضروری است.

منابع مقاله

کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران