دیوان ابوطالب کلیم همدانی

دیوان ابوطالب کلیم همدانی
پدیدآوران	ک‍ل‍ی‍م‌، اب‍وطال‍ب‌ (نويسنده) قهرمان، محمد (مقدمه‌نويس) قهرمان، محمد (مصحح)
ناشر	آستان قدس رضوی. مؤسسه چاپ و انتشارات
مکان نشر	ایران - مشهد مقدس
سال نشر	1369ش
چاپ	0
موضوع	قرن‌ ۱۱ق‌ شعر فا‌رسی‌
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	PIR۶۵۲۰/د۹ ۱۳۶۹
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

دیوان ابوطالب کلیم همدانی، مجموعه اشعار ابوطالب کلیم همدانی (بین 990 تا 994-1061ق) است که با تصحیح و تعلیقات محمد قهرمان، منتشر شده است.

دیوان کلیم، شامل قصیده، مثنوی، قطعه، غزل، رباعی، ترکیب‌بند و ترجیع‌بند است در حدود ده هزار بیت.

شیوه‌ای که کلیم و اقران او در شعر و به‌خصوص در غزل، پیش گرفته بودند، به‌غلط به سبک هندی مشهور شده؛ زیرا خاستگاه آن ایران بوده است؛ درحالی‌که خود این شعرا، از آن به «طرز» و «طرز» نو تعبیر می‌کرده‌اند. بنای این نوع شعر، بر تخییل و تمثیل و مضمون‌یابی است و از ویژگی‌های عمده شعرای این طرز، توجه آنان به اصطلاحات، کنایات و لغات روز است.

کلیم با تسلطی که بر غزل دارد، از گویندگان خوب این طرز است. در عهد او، قصیده رونق چندانی نداشته و بیشترین توجه، معطوف به غزل بوده است. ویژگی مشترکی که غزل‌سرایان توانای این سبک دارند، به وزن مربوط می‌شود: اینان از میان اوزان متداول در غزل، بیش از همه، وزن «فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلات» را که در بحر رمل است، به‌کار گرفته‌اند. 143 غزل، یعنی در حدود یک‌چهارم از غزل‌های کلیم، به این وزن سروده شده است؛ درحالی‌که در اوزان کوتاه، سی غزل هم ندارد.

قصاید کلیم، اکثرا حال و هوای غزل دارد، با همان مضمون‌پردازی‌ها. مثنوی‌های کلیم، خوب است و ابیات زیبایی در آنها به چشم می‌خورد. مثنوی «شکست دست» از آن جمله است. کلیم دلجویی دوستان را با طنزی قوی، به تصویر کشیده است. در تاریخ‌سازی به‌خوبی از عهده برآمده است. تاریخ فوت قدسی را در شعری گیرا و ازدل‌برخاسته، چنین آورده است:

گل ز شبنم همه تن اشک مصیبت شد و گفت

دور از آن بلبل قدسی چمنم زندان شد

کلیم به شهادت دیوانش، در سرودن اشعار فرمایشی، قوی‌دست است. رباعی‌های او که تعداد آنها هم زیاد نیست، چنگی به دل نمی‌زند. وی چند واژه هندی هم در شعر خود به‌کار برده است. فن غالب کلیم، غزل است. غزل‌های او، اکثرا نه‌بیتی است. تکرار قافیه هم در غزل‌های او، کم دیده می‌شود.

منابع مقاله

مقدمه کتاب.