بحوث في علم الرجال (محسنی)
| بحوث في علم الرجال(محسنی، محمد آصف) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | محسنی، محمد آصف (نويسنده) |
| ناشر | [بی نا] |
| مکان نشر | [بی جا] |
| سال نشر | 1362ش |
| چاپ | 2 |
| شابک | - |
| موضوع | حدیث - علم الرجال |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /م3ب3 114 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
بحوث في علم الرجال، اثر محمد آصف محسنی، پیرامون برخی از مباحث مطرح شده در علم رجال که نویسنده در آن، ضمن ارائه تعریف جامعی از این علم، موضوع و دلیل حاجت به علم رجال را به طور مفصل، توضیح و فواید این علم را، بیان کرده است.
بیان قواعد کلی علم رجال و اشاره به تعابیر معتبر در این علم برای احراز عدالت و وثاقت راویان به شکل عام، انگیزه نگارش کتاب حاضر بوده است[۱].
ساختار
کتاب با دو مقدمه از نویسنده آغاز و، تحت عنوان «بحث حول...» تا 48 بحث و مجموعا 34 فایده و یک خاتمه را شامل می‌شود. در هر بحث، مسائل بسیار مفیدی بیان شده است؛ مثلا در بحث 45، تعداد 381 راوی كه طریق شیخ صدوق در فقه به آن‌ها منتهى مى‌شود، ذكر شده و در بحث 48، تعداد 148 راوى موثق نام برده‌شده است.
گزارش محتوا
در مقدمه نخست، به برخی اشکالات موجود در چاپ‌های قبلی کتاب و تصحیح آن در چاپ حاضر، اشاره گردیده است[۲].
در مقدمه دوم، ضمن تعریف علم رجال و بیان وجه نیاز به آن، اقوال و آرا علما در این زمینه، به‌صورت مختصر، بررسی شده است[۳].
در اولین فایده، ضمن بدیهی دانستن عدم حجیت خبر کاذب و عدم اعتنا و توجه به خبری که صدق و کذب آن مشکوک است، به توضیح ضوابط تصدیق و تجریح(تنقیص) پرداخته شده است[۴]. از جمله این ضوابط، عبارت‌اند از:
احراز صدق مخبِر و شاهد؛ به دلیل عدم اعتبار قول شخص کاذب و کسی که مجهول‌الحال بوده و عدالت یا جرح وی، اثبات نشده است و لذا به‌عنوان‌مثال، روایت و یا شهادت نصر بن صباح، العقیقی (پدر و پسر) و ابن ندیم به دلیل عدم ثبوت وثاقتشان، پذیرفته نمی‌شود[۵].
اینکه معنای عدالت نزد مخبر و نزد منقول الیه، یکسان باشد؛ به‌عنوان‌مثال اگر عدالت نزد مخبر، به معنی مجرد اسلام و عدم ظهور فسق باشد ولی نزد منقول الیه، به معنی حصول ملکه عدالت باشد، درا ین صورت، تعدیل راوی، فایده‌ای ندارد[۶].
اینکه مخبر، معاصر مقول فیه بوده و اِخبار بنا بر حس باشد نه از حدس[۷].
اینکه توثیق به‌صورت مرسل نباشد و...[۸].
در فایده دوم، به بیان امارات توثیق و تجریح(تنقیص)، پرداخته شده است. علمای رجال، برای اثبات عدالت راوی، امور فراوانی را ذکر کرده‌اند که نویسنده برخی از مهم‌ترین آن‌ها را در ضمن سه نوع تقسیم و در سه فصل زیر، بیان کرده است:
فصل اول، امارات ضعیفی که نشان از وثاقت شخص دارد که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از: رحمت فرستادن معصوم(ع) برای کسی؛ اینکه معصوم(ع) در جنگ، پرچم به دست کسی بدهد؛ اینکه کسی از طرف معصوم(ع)، تولیت وقف یا امور مالی را به عهده داشته باشد؛ اینکه شخص، از مشایخ اجازه باشد و...[۹].
فصل دوم، اماراتی که فایده کمی بر آن مترتب است. مانند: اینکه معصوم(ع)، شخصی را برای تحمل شهادت یا ادای آن، در وصیت، وقف، طلاق و مانند آن، انتخاب نماید؛ تشرف کسی به رؤیت حجت منتظر(عج)؛ سفارت از امام غایب(عج) در امور شرعی یا دینی و...[۱۰].
فصل سوم، اماراتی که در تشخیص وثاقت و عدالت راوی، مفید است. مانند: نص امام(ع) بر وثاقت و صداقت کسی درصورتی‌که از طرق معتبری این نص ثابت شده باشد[۱۱].
در میان علما، پیرامون وجه اعتبار اقوال علمای رجال، در بیان مدح و ذم، تعیین اسامی و کنیه‌ها، تعیین طبقات و سایر اموری که به احوال راویان برمی‌گردد، اختلافاتی وجود دارد، اما به نظر مشهور علما، این اعتبار، از باب مطلق نباء و خبر بوده و لذا هر امری که برای حجیت قول راوی معتبر است، برای حجیت قول علمای رجال نیز دارای اعتبار است. در فایده سوم، به بیان مدرک حجیت قول رجالیون و بررسی اقوال علما در این زمینه، پرداخته شده است[۱۲].
اعتبار توثیقات موجود؛ وثاقت مشایخ نجاشی؛ توثیقات ابن عقده؛ وثاقت راویان تفسیر قمی؛ تفسیر توثیقات عامه؛ عدالت صحابه پیامبر(ص)؛ اصحاب اجماع و عبارت کشی در مورد آن؛ دلالت ترحم مکرر در حسن راوی؛ مشایخ اجازه و نقد اقوال آنان؛ معنی صحت نزد قدما؛ تقسیم اخبار و اقسام آن؛ اقسام مراسیل و بررسی اعتبار آن‌ها؛ رد اعتبار روایات مهملین (کسانی که وثاقت یا عدم وثاقتشان مشخص نیست)؛ اصول اربعمأه؛ اعتبار مستطرفات «السرائر»؛ غیرمعتبر بودن اشعثیات؛ شروط راوی؛ شرح مشیخه «التهذیب» و نظر علمای عامه پیرامون علم رجال، برخی دیگر از فواید مذکور در کتاب است.
در خاتمه، ضمن اشاره به انگیزه نگارش کتاب، به‌منظور تسهیل در فهم مطالب کتاب و کمک به خواننده، نام راویانی که کتاب، توثیق یا تضعیف شده‌اند، فهرست شده است[۱۳].
از جمله‌ویژگی‌ها و خصوصیات کتاب، آن است که مؤلف، اسناد بعضى كتب مثل «قصص‌الانبیاء» نوشته قطب راوندى را مورد تحلیل قرار داده است.
شرح‌حال مختصری از نویسنده به زبان فارسی، در انتهای کتاب آمده است.
وضعیت کتاب
فهرست مطالب، در پایان کتاب آمده است. در پاورقی‌ها، به ذکر منابع و توضیح برخی از کلمات و عبارت متن، پرداخته شده است.
پانويس
منابع
مقدمه و متن کتاب.