اخبار الصین و الهند
| اخبار الصین و الهند | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | جی. اج. کرامرز، مقدمه [[ ]] |
| ناشر | دار بيبليون |
| مکان نشر | فرانسه – پاريس |
| سال نشر | 2009م |
| چاپ | اول |
| موضوع | جغرافیا، سفرنامه جها‌نگرد عرب |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
اَخْبارُ الصّین‌ِ وَ الْهِنْد، از نخستین سفرنامه‌های برجای مانده از جهانگردان مسلمان.
این كتاب از دو بخش مستقل با عنوان الكتاب الاول و الكتاب الثانى تشكیل شده است. نویسنده كتاب اول به‌تحقیق شناخته نیست و نمى‌دانیم كه این كتاب حاصل دیده‌ها و سفرهای خود اوست، یا شنیده‌ها را نیز بر آن افزوده است. ابن فقیه در اثر خود از شخصى به‌نام سلیمان تاجر مطالبى نقل مى‌كند كه تقریباً عین آنها را در كتاب اول مى‌توان یافت، از این‌رو و با توجه به پاره‌ای قراین دیگر برخى حدس زده‌اند كه این كتاب توسط دریانوردی كه به احتمال قوی سلیمان تاجر نام داشته، یا توسط نویسنده گمنامى از روی روایت سلیمان، نوشته شده است. گرچه برخى دیگر با این نظر مخالفند، اما بیشتر این اختلاف نظرها از آنجا سرچشمه مى‌گیرد كه جز بخشى از كتاب اول، باقى نمانده است. چنانكه از آغاز كتاب كه به شرح دریاها اختصاص یافته، توصیف دریای اول از میان رفته، و تنها بخشى از وصف دریای دوم باقى مانده است. همچنین بخشى از مطالب مربوط به دریای سوم آن نیز افتاده است. چنانكه در آغاز كتاب دوم آمده، كتاب اول در 237ق نوشته شده است.
نام نویسنده كتاب دوم در آغاز آن ابوزید حسن سیرافى آمده است. مسعودی در 303ق سیرافى را كه عموزاده امیر سیراف و اهل علم و تمییز بوده، در بصره دیده بوده است. سیرافى كه به گفته خود به احوال دریای چین و خود آن دیار و فرمانروایان و مردم آن آگاه بوده، مأمور شده تا به بررسى صحت و سقم مطالب كتاب اول بپردازد و او نیز همه مطالب آن را جز آنچه درباره غذا نهادن چینیان در بر مردگان آمده، درست و مطابق با حقیقت تشخیص داد و از آن پس به ذكر اطلاعات دیگری درباره چین و هند و احوال و عادات مردم آن سرزمین‌ها پرداخت. تاریخ دقیق تألیف كتاب دوم نوشته سیرافى معلوم نیست، ولى از روی قراین مى‌توان حدس زد كه كتاب باید پس از 264 و پیش از 272ق نوشته شده باشد. زیرا سیرافى كتاب خود را از قیام «یانشو» برضد حكومت مركزی چین در 264ق و كشتار فجیع مسلمانان و یهود و مجوس و مردم چین آغاز كرده است. ابن خردادبه نیز كه تحریر دوم المسالك و الممالك را در 272ق به پایان برده، ظاهراً از اطلاعات همین اثر سیرافى، بدون ذكر نامى از اخبار الصین یا مؤلف آن، استفاده كرده است، چه اطلاعات او درباره مواضعى چون جزایر سرندیب، رامنى، كوه نقره، لنجبالوس، كله و نیز آنچه درباره ملوك هند و القاب ملوك عالم آورده، با اخبار الصین و الهند شباهت بسیار دارد (خوری، 18، 23).
گزارش محتوا
مطالب عمده كتاب اول را مى‌توان چنین خلاصه كرد: بحر لاروی و بحر هركند و جزایر بزرگ آنها؛ اشاره به وضع بازرگانان مسلمان در خانفو (كانتون) و بیان مراحل دریایى از سیراف تا خانفو و جزر و مد دریا و لباس مردم چین و غذاها و میوه‌های آن سرزمین؛ كشورهای‌بزرگ و كوچك‌هند؛ تشكیلات سیاسى و اقتصادی و اجتماعى چین با اشاره به شهرها، طرز معاملات مردم، آموزش، مالیات و توزیع دارو؛ برخى از رسوم هندیان و درگذشت پادشاهان سرندیب و پارسایان هند؛ تفاوت‌های رسوم هندیان و چینیان به‌ویژه در رسیدن به تخت سلطنت، ازدواج، دزدی، وضع خانه‌ها، تعدد زوجات، نوع خوراكی‌ها و پرستش بتان، زندان و قضا و راهزنى و مطالب مربوط به بتخانه‌ها و كیفیت طهارت و شست‌وشو.
اهم مطالب كتاب دوم از سیرافى نیز عبارت است از غلبه یانشو برچین و كشتار فجیع مردم در خانفو كه منجر به قطع روابط بازرگانى و تجارت‌ابریشم به‌شهرهای غربى شد و شكست‌یانشو از تركان؛ برخى از رسوم چینیان و پول رایج آنان و مهارتى كه در نقاشى دارند؛ مسافرت ابن وهب به چین؛ وصف شهر خانفو و نیز زابج (احتمالاً جزیره جاوه)؛ مسافرت تاجری خراسانى به چین و اختلاف او با یكى از نزدیكان پادشاه چین و زندانى شدن او؛ چگونگى تعیین قاضى‌القضات؛ برخى از عادات مردم چین خاصه در امر ازدواج با اقارب؛ مطالبى پراكنده راجع به عقاید هندیان درباره خودسوزی و نیز توصیف جزیره سرندیب، بت مولتان، شرح بلاد زنج، جزیره اسكودره و ساحل جنوبى دریای هندوچین و برخى از عادات پادشاهان هند در آرایش و خوردن غذا.
نكته بسیار مهم در كتاب اول اخبار الصین ذكر مسافت‌های دریایى و مسیر سفر از بصره به خانفوست. مؤلف نخست مسافت بصره تا سیراف و از آنجا تا مسقط را به فرسنگ داده، و از آن پس مسافت‌ها را با شمار روزهای لازم برای طى مراحل چنان با دقت بیان كرده است كه با وجود تصحیف و تحریف در نام‌ها، فران توانسته است جایگاه هریك را در نقشه‌های جغرافیایى جدید معین كند. ابن فقیه این بخش از كتاب اول را نقل كرده است. مسعودی نیز در مروج الذهب و العجایب و دیگر آثارش، و همچنین بیرونى در صیدنه و در الجماهر از كتاب اخبار الصین و الهند استفاده كرده‌اند.
نسخه، چاپ‌ها، ترجمه کتاب
ظاهراً از كتاب اخبار الصین و الهند بیش از یك نسخه باقى نمانده است. این كتاب نخست در 1718م به فرانسوی ترجمه و چاپ شد و آنگاه به انگلیسى و ایتالیایى برگردانده شد. نسخه متن عربى آن توسط رنودو تهیه شد و در كتابخانه ملى پاریس نگهداری مى‌شود چون مطالب كتاب با گزارش‌های میسیونرهای مسیحى مطابقت نداشت و كاتب و مترجم توضیحى برای محل نگهداری این نسخه ارائه نداده بود، از این‌رو متهم به عدم صداقت شد و حتى او را متهم كردند كه مطالبى را از منابع عربى گرفته، و ساخته و پرداخته است. متن این كتاب در 1811م همراه با ملحقات توسط لانگله2 در پاریس چاپ شد، ولى تا 1845م انتشار نیافت و در آن تاریخ همراه با ترجمه رنو در پاریس منتشر شد. در 1922م گابریل فران هر دو بخش كتاب را همراه با مقدمه و تعلیقات و نقد كافى به فرانسوی به چاپ رساند و در 1948م سُواژه3 متن عربى و ترجمه فرانسوی آن را با توضیحات مفصل منتشر كرد. ابراهیم خوری نیز متن كتاب را همراه با مقدمه‌ای تحلیلى و شرح و تعلیقات در 1411ق/1991م در بیروت منتشر كرد. [۱].
پانویس
- ↑ سلیم، عبدالامیر، ص 157-156ج7
منابع مقاله
منابع مقاله
سلیم، عبدالامیر، دایره المعارف، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، سال1377