یادگار، احمد

احمد یادگار ‌
نام کامل	احمد یادگار؛
محل تولد	هند؛
محل زندگی	هند؛
دین	اسلام؛
مذهب	‌
پیشه	مورخ؛
منصب	یکی از درباریان؛
اطلاعات علمی
درجه علمی	مورخ؛
مشایخ	‌
معاصرین	ابوالمظفر داوودشاه بن سلیمان، بابر، همایون، اکبرشاه؛
برخی آثار	1- تاریخ شاهی؛

اَحْمَدْ یادْگار، مورخ هندی سده‌های 10-11ق/ 16-17م.

دربار ابوالمظفر داوودشاه بن سلیمان

از زندگی او تنها می‌دانیم که از دیرباز در دربار ابوالمظفر داوودشاه بن سلیمان (حک‌ 980-984ق/ 1572-1576م)، آخرین فرمانروای سلسلۀ کرّانی بنگال خدمت می‌کرد.

پدر

برخی به خطا پدر او را وزیرِ میرزا عسکری برادر همایون، پادشاه تیموری هند دانسته‌اند. عبارتی که این نویسندگان را به خطا انداخته، در حقیقت نقل قول احمد یادگار از طبقات اکبری و مربوط به پدر نظام‌الدین هروی مؤلف آن کتاب است.

آثار

1- تاریخ شاهی،

تنها اثر باقی‌ماندۀ احمد یادگار، تاریخ شاهی، یا تاریخ سلاطین افاغنه است که بیشتر به تاریخ پادشاهان دو سلسلۀ افغان لودی و سور در شبه‌قارۀ هند، از روزگار بهلول لودی (حک‌ 855-894ق/ 1451-1489م) تا اسکندرشاه (حک‌ 962ق/ 1555م) مربوط می‌شود. در ضمن نویسنده به رویدادهای دوران دو تن از پادشاهان تیموری هند، بابر (حک‌ 932-937ق)، همایون (حک‌ 937-963ق) و نیز ورود اکبرشاه به دهلی در 964ق پرداخته است.

داوودشاه کرانی از مؤلف خواسته بود که به پیروی از طبقات ناصری، نوشتۀ منهاج سراج جرجانی و تاریخ فیروزشاهی، تألیف ضیاءالدین بَرَنی، اخبار سلاطین افغان هند را بنویسد.

گرچه احمد یادگار به تاریخ نگارش اثر خود اشاره‌ای نکرده است، اما چون طبقات اکبری و معدن اخبار احمدی تألیف احمدبن بهبل کم‌گو که جزو منابع او بوده، به ترتیب در سال‌های 1002ق و 1023ق به رشتۀ تحریر درآمده‌اند، پس تاریخ شاهی می‌یابد بعد از 1023ق نوشته شده باشد؛ بنابراین، گفتۀ الیوت مبنی بر اینکه نگارش کتاب بین سال‌های 1002-1020ق بوده است، در دست نیست. آفتاب اصغر نیز تاریخ اتمام آن را 1054ق آورده است که این تاریخ درواقع تاریخ کتابت نسخۀ خطی متعلق به شیرانی در لاهور است.

تاریخ شاهی دربارۀ رویدادهای دوران پادشاهان افغان در هند، مأخذی مهم به‌شمار می‌آید، اما باید دانست که مورخ در ضبط تاریخ‌ها چندان دقتی به خرج نداده، و در مواردی برای جالب جلوه دادن حوادث تاریخی، آن‌ها را با داستان‌های خیالی درآمیخته است.

تاریخ شاهی در دوره‌ای نگارش یافته که تأثیر و نفوذ زبان‌های محلی شبه‌قاره، سبک فارسی‌نویسی را دگرگون کرده بود و نویسندگان این عهد، واژگان زبان‌های بومی را در نوشته‌های فارسی به کار می‌بردند. احمد یادگار در کتاب خود حدود 80 واژۀ غیرمأنوس فارسی، هندی و اردو به کار برده که آن‌ها را در دیگر کتاب‌های تاریخی آن عصر نمی‌یابیم. متن انتقادی تاریخ شاهی به کوشش محمد هدایت حسین در کلکته (1358ق/ 1939م) به چاپ رسیده است. مکنزی و الیوت بخش‌هایی از آن را به انگلیسی ترجمه کرده‌اند. سیدنذیر نیازی تاریخ شاهی را به زبان اردو ترجمه کرده، و این ترجمه در 1985م در لاهور چاپ شده است. . ‌

منابع مقاله

نوشاهی، عارف، دائر‌ه‌المعارف بزرگ اسلامی زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائر‌ه‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1377.