آشنایی با علوم اسلامی (جلد دوم: کلام، عرفان)
| آشنایی با علوم اسلامی (جلد دوم: کلام، عرفان) | |
|---|---|
| پرونده:NUR.....J1.jpg | |
| پدیدآوران | مطهری، مرتضی (نویسنده) |
| ناشر | انتشارات صدرا |
| مکان نشر | قم |
| سال نشر | 1359 |
| چاپ | اول |
| کد کنگره | |
آشنایی با علوم اسلامی (جلد دوم: کلام، عرفان) اثر شهید آیت‌الله مرتضی مطهری، متن کتاب مذکور در کتاب «آشنایی با علوم اسلامی (جلد اول، دوم، سوم، چهارم)» و نیز در کتاب «آشنایی با علوم اسلام (جلد اول و دوم و سوم)» و «دوره کامل آشنایی با علوم اسلامی در سه جلد» نیز در «آشنایی با علوم اسلامی: جلد دوم: کلام عرفان: حکمت عملی» آمده است. کتاب اخیر با نام «کلیات علوم اسلامی: جلد دوم: کلام، عرفان، حکمت عملی» نیز چاپ شده است. همچنین بخش «کلام» اين اثر در «مجموعه آثار استاد شهید مطهری (جلد سوم)/ 107» آمده است.
این کتاب تقریرات درسی استاد برای دانشجویان دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران است که در دو بخش کلام و عرفان تنظیم شده است:
بخش اول در هشت فصل تنظیم شده است.
در درس اول بخش کلام، تعلیمات اسلام به سه بخش عقاید، اخلاق و احکام تقسیم می‌گردد و علم کلام به عنوان علمی که درباره اصول عقاید بحث می‌کند، معرفی می‌شود. پس از آن تاریخچه علم کلام و انگیزه به وجود آمدن آن تشریح شده و در پایان به کلام عقلی و کلام نقلی اشاره می‌شود.
در درس دوم همین بخش، تعریف علم کلام و موضوع آن و چگونگی نام‌گذاری آن، مورد بحث قرار می‌گیرد، از درس دوم به بعد، اصول مذاهب و فرق کلامی مهم، یعنی فرقه معتزله، اشاعره و شیعه توضیح داده می‌شود.
در درس سوم و چهارم به تشریح پنج اصل اساسی مذهب معتزله، یعنی توحید، عدل، وعده و وعید، منزلت بین المنزلتین و امر به معروف و نهی از منکر می‌پردازد.
در درس پنجم از این بخش، افکار و آرای معتزله پیرامون الهیات، طبیعیات،اجتماعیات و مسایل سیاسی و سیر تحولی و تاریخی آنها مورد بررسی و نقد قرار گرفته است.
در درس ششم نیز عقاید اشاعره و تاریخچه پیدایش آنها و تأثیر اين عقیده بر افکار آیندگان بررسی می‌گردد.
درس هفتم به انگیزه و تاریخچه علم کلام در شیعه پرداخته و سیر تحولی آن، تا زمان معاصر بررسی شده است.
مؤلف در درس هشتم، ضمن تبیین اصول عقاید شیعه، انحرافات دو فرقه اشاعره و معتزله را متذکر شده است.
بخش دوم نیز در 10 درس تنظیم شده است:
در درس اول پس از مطرح شدن دو جنبه فرهنگی و اجتماعی عرفان، مولف در پی تبیین این نکته است که این درس‌ها به جنبه تصوف عرفان کاری ندارد و فقط از جنبه فرهنگی آن بحث می‌کند. آن گاه به عرفان عملی و عرفان نظری اشاره شده و فرق عرقان عملی با علم اخلاق بیان می‌گردد.
در درس دوم، تفاوت عرفان نظری و فلسفه و ارتباط عرفان (نظری و عملی) با اسلام مورد بحث قرار گرفته است.
در درس سوم به مایه‌های عرفان اسلامی اشاره می‌شود و انگیزه تکوین آن، مورد بحث قرار می‌گیرد.
در درس چهارم تا ششم با تاریخچه مختصری از عرفان، از یدو ایجاد تا قرن دهم، به همراه شرح مختصری از زندگی برخی از عرفا روبه‌رو هستیم.
در درس‌های هفتم تا نهم، مختصری از منازل و مقامات بر اساس, نمط نهم شیخ بوعلی سینا در «اشارات» تشریح شده است.
در پایان کتاب به برخی از اصطلاحات علم عرفان از جمله: وقت. حال و مقام، قبض و بسط، جمع و فرق، محق، قلب و روح اشاره می‌شود.[۱]
پانويس
- ↑ بافرزاده‌ی ارجمندی، میراحمد، ص48-50
منابع مقاله
باقرزاده ارجمندی، میراحمد، کتاب‌شناسی توصیفی استاد مرتضی مطهری، مؤسسه تحقیقاتی علوم اسلامی – انسانی دانشگاه تبریز (سه علامه تبریزی)، تبریز، چاپ اول، بهار1381ش