الجنة و النار و فقد الأولاد
| الجنة و النار و فقد الأولاد | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سیوطی، عبدالرحمن بن ابیبکر (نويسنده) عزب، محمد زینهم محمد (محقق) |
| ناشر | انجمن آثار و مفاخر فرهنگی استان یزد |
| مکان نشر | مصر - قاهره |
| سال نشر | 1414ق - 1993م |
| چاپ | 1 |
| شابک | 977-5424-23-2 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
الجنة و النار و فقد الأولاد، این اثر دو کتاب را از دو نویسنده در بر دارد؛ یکی، «الدرر الحسان في البعث و نعيم الجنان» از جلال‌الدین عبدالرحمن بن ابیبکر سیوطی (849-911ق) است و دیگری، «برد الأكباد عند فقد الأولاد» از محمد بن عبداللّه بن ناصرالدین قیسى دمشقی (777-842ق) است. محمد زینهم محمد عزب، پژوهش این کتاب را انجام داده است.
توجه: کتاب «برد الأكباد عند فقد الأولاد»، آن‌گونه که جناب محمد زینهم پنداشته، از سیوطی نیست، بلکه چنان‌که گفته شد، اثر محمد بن عبداللّه بن ناصرالدین قیسى دمشقی (777-842ق) است. این کتاب، مستقلا با مقدمه عبدالقادر بن شیبه الحمد از علمای الازهر چاپ شده[۱] و شماره اتوماسیون آن در کتابخانه مجازی مرکز نور، 109126 است.
الدرر الحسان في البعث و نعيم الجنان
نوشته جلال‌الدین عبدالرحمن بن ابیبکر سیوطی شافعی (849-911ق) است. این اثر درباره مرگ است. نویسنده به یاری آیه‌ها و روایت‌ها به آنچه مُرده در گور خویش می‌بیند، پرداخته است. هرچند سیوطی با نگاه اجتهادی‌اش روایت‌ها را بررسی کرده و تعلیقه‌هایی به آن‌ها زده است. برخی روایت‌هایی از نوع اسرائیلیات در آن دیده می‌شود که بسیار از حقیقت به‌دور است[۲].
سیوطی پیش از آنکه حال و روز آدمیان را درون گورهایشان توصیف کند، از آفرینش آدمی و پری و حال خلق سخن می‌گوید. هرچند، او به مباحثش عنوان نداده است، می‌توان آن‌ها را چنین برشمرد: آفریدن نور محمد(ص) و بازتاب آن در پیدایش هستی، آفریدن نحله‌ها، منصب‌ها، حرفه‌ها، آفریدن آدم و قوای او[۳]، آفریدن فرشتگان[۴]، آفریدن مرگ و فرشته آن و نحوه جان‌گرفتن از نیکان و پلیدان[۵].
سیوطی، سپس به مقصود اصلی خود با طرح این مباحث می‌پردازد: رخدادهای درون گور و روزهای پس از مرگ و زبان حال گور و زمین با انسان[۶]، داستانی از مردی که از مرگ گریزان بود و داستانی از ابوقلابه[۷]، تأثیر کردار مردگان بر آنان[۸]، ناشکیبایی و صبوری بر مرگ کسان[۹]، رخدادهای روز رستاخیر و چگونگی برانگیخته شدن آدمیان[۱۰]، وصف حال مردم در بهشت و دوزخ[۱۱]، رؤیت خداوند در آخرت و کامیابی‌های مؤمنان در بهشت[۱۲].
سیوطی متن رساله‌اش را بر پایه گزارشی که از روایت‌ها برگرفته است، سامان می‌دهد و گاهی نیز به حکایت‌ها، گفته‌ها و یا دیدگاه برخی عالمان اشاره می‌کند[۱۳].
برد الأكباد عند فقد الأولاد
این اثر نوشته محمد بن عبداللّه بن ناصرالدین قیسى دمشقی (777-842ق)، ملقب به «شمس‌الدین» محدث، مورخ، مؤلف و عالم شافعى دمشقى است. او کتابی را با بهره‌جستن از آیه‌های قرآن و اخبار و آثاری که با داستان و شعر آمیخته شده‌اند، در تسلی دادن به مصیبت‌زدگان نوشته است[۱۴].
شمس‌الدین می‌گوید: این رساله، پندنامه‌ای برای خردورزان و آرام‌بخشی برای مؤمنان مصیبت‌دیده‌ای است که سینه‌های تنگ و اندوه‌بار را می‌گشاید و شکیبایی را فراهم می‌آورد و ناله را در سینه آرام می‌کند و سنگینی غم را سبک می‌گرداند و هر مؤمن شکیبا پاداش خود را با کار‌بَست آن دنبال می‌کند. من این رساله را هنگامی که خبر مرگ فرزند یکی از سادات نیکومنش گرامی و بزرگوار رسید، شتاب‌زده در روزهای آغازین ماه شوال نوشتم. خداوند او را بر مصیبتش پاداش دهاد و از ارمغان خود محرومش نگرداناد و رام شدن در برابر امرش و خوشنودی به قضای تلخ و شیرین را اِلهامش کناد و بهترین جایگزین را در جای این مصیبت گذاراد و با بخشش و بزرگواری‌اش، همان‌گونه که با نیکومنشان پیشین رفاقت کرده است، با او نرمی کناد[۱۵].
شمس‌الدین، سپس مباحث خود را (بی‌آنکه مشخصاً عنوانشان بدهد) با بهره‌گیری از احادیث و اخبار پی می‌گیرد که عبارتند از: شکیبایی در مصیبت و رام بودن در برابر آن[۱۶]، پاداش مصیبت‌دیدگان و ریختن گناهان و بالا رفتن مقامشان و نیز، سپر شدن آن مصیبت‌ها در برابر آتش دوزخ[۱۷]، وعده بهشت به‌ویژه برای فرزندمُردگان[۱۸]، پاداشِ گفتن استرجاء (إنا لله و إنا إليه راجعون)[۱۹]، روایت داستان‌هایی در فقد فرزند[۲۰]، ذکر آنچه شکیبایی و آرامش را هنگام مصیبت به آدمی الهام می‌کند[۲۱]، سودهایی که از مصیبت به آدمی می‌رسد و او را از خصلت‌هایی ناپسند مانند خودبزرگ‌بینی و ستم‌پیشگی می‌رهاند[۲۲]، کارهای ناپسندی که از آدمی هنگام مصیبت سرمی‌زند[۲۳] و آرامش‌دهنده‌ها و راضی‌کننده‌های آدمی به قضای الهی[۲۴].
شمس‌الدین در ادامه، برخی را نام می‌برد که در سوگ عزیزانشان شعر خوانده‌اند. او از امیر مؤمنان(ع) و حضرت فاطمه(س) نیز در این‌باره یاد می‌کند. او با شعری که خود در رثای پیامبر(ص) سروده است، کتابش را پایان می‌برد[۲۵].
شمس‌الدین در شیوه نگارش خود، پس از نقل یک حدیث، نام عالمان و محدثانی را که در آثارشان به آن حدیث اشاره نموده‌اند، ذکر می‌کند (مانند: أخرجه مسلم في صحيحه و الإمام أحمد في مسنده و ابن ماجة في سننه و النسائي مختصرا في كتابه «عمل اليوم و الليلة»)[۲۶].
محمد زینهم (محقق) نشانی روایت‌ها را به‌همراه شرح حال کسانی که نامشان در متن آمده است، در پاورقی‌ها نوشته است[۲۷].
پانویس
- ↑ ر.ک: عبدالقادر بن شیبه الحمد، ص3-6
- ↑ ر.ک: مقدمه محقق، ص11
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص19-15
- ↑ ر.ک: همان، ص21-20
- ↑ ر.ک: همان، ص24-21
- ↑ ر.ک: همان، ص33-31
- ↑ ر.ک: همان، ص36-35
- ↑ ر.ک: همان، ص38-37
- ↑ ر.ک: همان، ص40-38
- ↑ ر.ک: همان، ص50-40
- ↑ ر.ک: همان، ص69-51
- ↑ ر.ک: همان، ص84-70
- ↑ ر.ک: همان، ص36، 52، 55 و 56
- ↑ ر.ک: مقدمه نویسنده، ص82
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص92-85
- ↑ ر.ک: همان، ص100-92
- ↑ ر.ک: همان، ص111-106
- ↑ ر.ک: همان، ص114-112
- ↑ ر.ک: همان، ص127-115
- ↑ ر.ک: همان، ص135-127
- ↑ ر.ک: همان، ص138-137
- ↑ ر.ک: همان، ص139
- ↑ ر.ک: همان، ص141
- ↑ ر.ک: همان، ص145-141
- ↑ ر.ک: همان، ص86-85
- ↑ ر.ک: همان، ص83، 84 و 86
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- عبدالقادر بن شیبه الحمد، مقدمه کتاب «برد الأكباد عند فقد الأولاد»، اثر محمد بن عبداللّه بن ناصرالدین قیسى دمشقی، 1400ق.