التربية و التجديد و تنمية الفاعلية عند المسلم المعاصر
| التربية و التجديد و تنمية الفاعلية عند المسلم المعاصر | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | عرسان کیلانی، ماجد (نویسنده) |
| ناشر | مؤسسة الریان للطباعة و النشر و التوزیع |
| مکان نشر | بیروت |
| سال نشر | اول |
| کد کنگره | |
التربية و التجديد و تنمية الفاعلية عند المسلم المعاصر [۱]، تألیف ماجد عرسان کیلانی؛ هنگامى كه قرآن كريم (نحل، 125)، براى تربيت و تبليغ، روش‌هاى «حكمت» و «پند نيكو» و «چالش بهتر» را مقرر مى‌دارد، به‌واقع راه پژوهندگان «فقه التربيه» را مشخص كرده است تا از اين پس با تكيه بر خرد و حواس خود، جزئيات هر راه را خود معلوم دارند. از دستاوردهاى اين فقه التربيه شكوفايى علوم حكمى، علوم پند نيكو، علوم چالش بهتر و آموزش دست‌اندركاران اين علوم بر اساس برنامه‌ها و روش‌هاى آن‌هاست.
شارحان سيره و سنت نبوى آن‌مايه كه بايد به روشن نمودن اين نكته كه چگونه خداوند از ميان نانويسان، رسولى از خود آنان برانگيخت تا آيات خداوند را بر آنان بخواند و كتاب و حكمت يادشان دهد [جمعه، 2] نپرداخته‌اند. به ديگر سخن، محور فقه تربيتى كه نهادهاى تربيتى براى رشد و گسترش آن بايد تلاش كنند، مطالعه دقيق و درست روح انسان براى كشف قوانين و مؤلفه‌ها و عادت‌هاى پويا، و شناخت موانع و عادت‌هاى كشندۀ آن براى پرورش عادت‌هاى پويا و دور داشتن انسان از عادت‌هاى كشنده آن‌هاست (ص 6-7).
اين كتاب كه براى مشاركت در پژوهش يادشده نگارش يافته داراى مقدمه و سه بخش (دوازده فصل) است.
بخش نخست دربارۀ معناى پويايى و اهميت تربيت پويا است.
در فصول سه‌گانه بخش دوم، سخن بر سر تربيت و مراحل و مراتب رشد شخصيت و عادت‌هاى فكرى و روحى آن است. در شرح اين عنوان آمده است كه اساس رشد پويايى، توجه نهادهاى تربيتى به چگونگى تحقق رشد كامل شخصيت افراد است. تربيت آگاه براى كمال رشد شخصيت انسان در طى سه درجه و مرتبه تلاش مى‌كند. مرتبه اتكاى به غير، مرتبه استقلال يافتن، مرتبه تكيه متقابل به ديگران. در سه فصل اين بخش هريك از اين مراتب بحث و بازشكافى شده است.
در فصل سوم كه به مرتبه سوم يعنى مرتبه رشد و كمال و تكيه متقابل به ديگران است، از جمله به عادت‌هاى هفت‌گانه تفكر مثبت و سازنده در صاحبان مرتبه سوم پرداخته شده است: عادت به اين فكر كه من سود مى‌برم، ديگران هم سود مى‌برند؛ اما بيشتر فارغ‌التحصيلان نهادهاى آموزشى - تربيتى كشورهاى عربى و اسلامى بر اساس عادت فكرى: من و ديگران سود مى‌بريم، نمى‌انديشند، بلكه به پنج شكل زير مى‌انديشند: من سود مى‌برم و ديگران زيان مى‌كنند، من زيان مى‌كنم و ديگران سود مى‌برند، من و ديگران زيان مى‌كنيم، من سود مى‌كنم و سود و زيان ديگران مهم نيست، يا ديگران در صورتى سود مى‌برند كه من سود ببرم يا هيچ‌كس سودى نمى‌كند.
عادت دوم كسانى كه به مرحله سوم راه يافته‌اند اين است كه: ديگران را درك كن سپس بگذار آنان هم تو را درك كنند؛ عادت سوم صاحبان اين مرتبه، عادت همكارى گروهى است.
تربيت آگاهانه و روزآمد به پرورش شخصيت كامل كه داراى عادت‌هاى عقلانى و روحى ورفتارى پوياست بسنده نمى‌كند، بلكه به رشد و پويايى امت هم روى مى‌كند. اين رويكرد مقوله‌اى است كه در بخش سوم بدان پرداخته شده است. براى واكاوى اين موضوع درفصول هشت‌گانه باقى‌مانده كتاب از مطالب ذيل ياد شده است: صفات جامعه باز و جامعه بسته؛ جامعه باز حاصل نظام تربيتى‌اى است كه به آن تربيت نوگرا مى‌گويند، و جامعه بسته ناشى از نظام تربيتى‌اى است كه به آن نظام تربيتى ايستا و ثابت مى‌گويند كه در فصل پنجم از آن‌ها ياد شده است؛ نظام‌هاى تربيتى عربى و اسلامى جديد و گسترش چارچوب عقلى ثابت و آگاهى ساده و اندك؛ تربيت و پويايى و هرم نيازهاى انسان؛ به بازى و مسخره‌گرفتن نيازهاى انسان و توقف پويايى مسلمان معاصر؛ تربيت و پويايى و نيروهاى محافظه‌كار و تندرو و تجددگرا؛ قوانين تحول تاريخى و تناقضات موجود در جوامع بسته در كشورهاى عربى و اسلامى؛ نياز جوامع عربى و اسلامى به جنبش تربيتى تجددگرا كه آن را از جامعه بسته به جامعه باز منتقل سازد. در فصل فرجامين كتاب چكيده بحث و پيشنهادهايى پيش‌رو نهاده شده است.
گفتنى است در فصل سوم از عادت هفتم ياد شده است، حال آن‌كه تا آنجا تنها از سه عادت سخن رفته است نه شش عادت (ص 57).
ديگر آن‌كه در فارسى و عربى هيچ اثرى در موضوع، رويكرد و نوع پرداخت مطالب اين كتاب نگاشته نشده است. از اين‌رو مطالعه آن درخور اهتمام است.[۲]
پانويس
منابع مقاله
رفیعی، بهروز، کتاب‌شناسی تعلیم و تربیت در اسلام، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص)، قم، یکم، 1390ش.