إعراب القراءات السبع و عللها (ابن خالويه)

اعراب القراءات السبع و عللها

نام کتاب	اعراب القراءات السبع و عللها
نام های دیگر کتاب
پدیدآورندگان	ابن خالویه، محمد بن احمد (نويسنده)
زبان	عربی
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏75‎‏/‎‏3‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏الف‎‏6‎‏ ‎‏1385*
موضوع	قرآن - اعراب قرآن - قرائت
ناشر	دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون
مکان نشر	بیروت - لبنان
سال نشر	1427 هـ.ق
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE11557AUTOMATIONCODE

معرفى اجمالى

إعراب القراءات السبع و عللها اثر ابوجعفر محمد بن احمد بن نصر بن خالويه (متوفى 603ق)، کتابى است پيرامون قرائت‌هاى هفتگانه قرآن كريم و بررسى علل آن كه با تحقيق ابومحمد أسيوطى به زبان عربى تأليف شده است.

ساختار

کتاب با دو مقدمه از محقق و نويسنده آغاز و مطالب به ترتيب سوره‌هاى قرآن كريم، از سوره حمد تا ناس منظم شده است.

نويسنده فقط به بيان اختلاف قرائت‌ها نپرداخته، بلكه علل و وجوه هر يك از قرائت‌ها و امورى كه باعث اختلاف شده را نيز بررسى نموده است.

گزارش محتوا

کتاب با ذكر شرح‌حال مؤلف آغاز شده است. سپس در مقدمه كوتاه محقق، ضمن معرفى مختصر موضوع کتاب، به برخى ويژگى‌هاى آن، اشاره شده است .

در مقدمه نويسنده، ضمن معرفى كسانى كه قرائت‌شان در کتاب، مورد بررسى قرار گرفته، به ذكر اسانيد و معرفى علمايى كه ائمه هفت‌گانه از ايشان روايت كرده‌اند، پرداخته شده است . در آخر نيز اهميت فراگيرى و آموختن لغت عربى، بيان گرديده است .

نويسنده در اين اثر، به شرح و بررسى اعراب قرائت‌هاى معروف اهل مكه، مدينه، بصره، كوفه و شام پرداخته و متعرض قرائت‌هاى شاذ، نگرديده است. علمايى كه نويسنده به قرائت ايشان پرداخته، عبارتند از: عبدالله بن كثير، اهل مكه؛ نافع بن ابى نعيم، اهل مدينه؛ ابوعمرو بن علاء؛ عاصم بن بهدله، اهل كوفه؛ ابوعماره حمزه بن حبيب زيات؛ ابوالحسن على بن حمزه كسائى و عبدالله بن عامر يحصبى، اهل شام .

از جمله ويژگى‌هاى کتاب آن است كه نويسنده، علاوه بر ذكر اختلاف‌ها در قرائت، علل هر يك از قرائت‌ها را نيز بررسى و از وجوه مختلف هر يك، بحث كرده است؛ به عنوان مثال، در سوره حمد، آيه مباركه «مالك يوم الدين» ، عاصم و كسايى «مالك» را با الف بعد ميم قرائت كرده و بقيه قرّاء آن را بدون الف و به صورت «ملك يوم الدين» خوانده‌اند. نويسنده در بررسى اين اختلاف در قرائت، چنين نتيجه‌گيرى نموده است كه حجت كسانى كه آن را«مالك» قرائت كرده‌اند، آن است كه ملك، داخل در تحت معناى «مالك» است به احتجاج آيه شريفه «قل اللهم مالك المُلك» و دليل كسانى كه آن را «مَلِك» قرائت نموده‌اند، آن است كه «مَلك»، اخص از مالك و ممدوح‌تر از آن مى‌باشد .

از جمله آياتى كه مورد اختلاف قرائت واقع شده و نويسنده به بررسى آن پرداخته است، عبارتند از: «لاريب فيه هدى» ؛ «الذين يؤمنون بالغيب» ؛ «بما أنزل اليك» ؛ «ءأنذرتهم» ؛ «و على أبصارهم» ؛ «غشاوة» ؛ «و من الناس من يقول آمنّا بالله» .

اثر حاضر، از جمله مهم‌ترين كتبى است كه در فن قرائت تدوين شده است؛ زيرا نويسنده آن، از وسعت اطلاعاتى فراوانى در كلام عرب برخوردار بوده و اين مطلب به خوبى از ميان مطالب و مباحث مطرح شده در کتاب و نيز استشهادات وى به اشعار عرب، نمايان است .

از جمله ويژگى‌هاى ديگر کتاب، عبارت است از موافقت قرائات ياد شده با وجهى از وجوه نحوى در كلام عرب، هرچند آن وجه، محتمل يا مرجوح باشد؛ اما به هر حال به يكى از اصول كلام عرب باز مى‌گردد .

وضعيت کتاب

فهرست مطالب، در انتهاى کتاب آمده است.

پاورقى‌ها توسط محقق نوشته شده و توضيحاتى را از منابع مختلف، از جمله النشر ابن جزرى ذكر كرده است .

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.