نگاهی به بردگی

‏نگاهی به بردگی
پدیدآوران	گرامی، محمدعلی (نويسنده)
ناشر	دفتر حضرت آیت‌الله العظمی گرامی
مکان نشر	ایران - قم
سال نشر	1385ش
چاپ	4
شابک	‎978-964-96892-5-8
موضوع	اسلام و بردگی - برده داری (فقه)
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‎‏/‎‏گ‎‏4‎‏ن‎‏8 230/15 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

نگاهی به بردگی، تألیف آیت‌الله محمدعلی گرامی (متولد 1317ش)، به موضوع بردگی و دیدگاه اسلام درباره آن پرداخته و شبهاتی را که پیرامون این مسئله مطرح شده، پاسخ داده است.

انگیزه طرح این موضوع از جلسه ماه رمضان سال 1391ق، با طرح پرسش‌هایی از سوی افراد تحصیل‌کرده درباره مسئله بردگی و نظر اسلام درباره آن ایجاد شده است. اشکالات مسیحیان و بهائیان درباره این موضوع که آن را به خیال خود نقصی بر اسلام دانسته‌اند نیز نویسنده را به پرداختن به این مسئله ترغیب کرده است‏.

آن‌گونه که نویسنده گفته، از ورود در جنبه‌های تاریخی مسئله که خاصیت بیشتر آن افزودن بر قطر کتاب است، نه عمق آن، جز در موارد ضروری پرهیز نموده و تنها متن قانون را مورد بحث قرار داده است.‏

نویسنده مباحثش را با این پرسش آغاز کرده که برده کیست و بردگی چگونه به ‌وجود می‌آید؟ وی در تحلیل بردگی، از استعمار گروهی از بیچارگان توسط گروهی دیگر سخن گفته است.

اسلام با بردگی مخالفت ورزید و به‌خصوص روی این مطلب ایستادگی کرد که عرب و عجم و سیاه و سفید فرقی ندارند. در اسلام سیاهان به مقامات بالا می‌رسیدند. بلال، سیاه زنگی، مؤذن رسمی پیامبر(ص) می‌شود که حکومت غاصب پس از آن سرور، محتاج اذان بلال می‌شود و البته او هم حاضر به ترویج آنها نمی‌شود.

نویسنده، معتقد است هرگونه اظهار نظری راجع به خط ‌مشی اسلام در مسئله بردگی بدون دقت در قانون جهاد اسلام و جدا از آن بی‌اساس است و در ادامه مباحث کتاب به شرح و توضیح این مطلب پرداخته است.

در حقیقت بردگان از‌ اربابان‌ بی‌رحم و بی‌مروت خود، شکنجه‌‌ها و ضربه‌های فراوان‌ دیده‌ بودند. اگر اسلام یکباره‌ بردگان‌ را از زیر فرمان اربابان رها می‌ساخت و به آن‌ها آزادی می‌بخشید‌، چه‌بسا غلامان زجردیده‌ و ستم‌‌کشیده‌ بر اثر عقده‌‌ها‌ و کینه‌هایی که از‌ اربابان‌ خود در دل ذخیره کرده بودند، دست به انقلاب‌های خونین و انتقام‌جویی‌هایی‌ مبتنی‌ بر احساسات زده، عکس‌العمل‌های‌ شدید‌ و حادی از‌ خودشان‌ نشان‌ داده، ضربه‌های محکم‌‌تر و سخت‌تری بر شرف و حیثیت انسانی وارد می‌ساختند و موجب خدشه‌دار شدن امنیت‌ عمومی‌ و وضع سیاسی جامعه می‌شدند.

و در آخر، اسلام نمی‌توانسته با بردگی که یکی از تجارت‌های عمده عربستان بوده مخالفت ورزد و آن را از ریشه برافکند و به این جهت تنها به دستورهای خاصی قناعت نموده که عملاً بردگان را به‌طور قابل ملاحظه آزاد می‌سازد.

منابع مقاله

1. پیشگفتار و متن کتاب.
2. عرب ابوزیدآبادی، عبدالرضا، «بردگان از جاهلیت تا اسلام (تحلیل و بررسی تاریخی)»، تاریخ اسلام در آینه پژوهش، زمستان 1385، شماره 12، ص109 تا 149.