فرهنگ قصه‌های پیامبران، تجلی شاعرانه اشارات داستانی در مثنوی
| فرهنگ قصه‌های پیامبران، تجلّی شاعرانۀ اشارات داستانی در مثنوی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | پورخالقی چترودی، مه‌دخت (نویسنده) |
| ناشر | مشهد: آستان قدس رضوي. مؤسسه چاپ و انتشارات |
| مکان نشر | مشهد |
| سال نشر | 1371ش. |
| چاپ | اول |
| کد کنگره | |
فرهنگ قصه‌های پیامبران، تجلّی شاعرانۀ اشارات داستانی در مثنوی تألیف مه‌دخت پورخالقی چترودی؛این کتاب، شامل مقدمه، داستان‌های انبیا و بررسی کیفیت تجلّی شاعرانۀاین قصه‌ها و رمزها و اشارات در مثنوی است که با راهنمایی غلامحسین یوسفی و محمدجعفر یاحقی به طور مبسوط، جامع و عالمانه مورد تحقیق و بررسی قرارگرفته است. نگارنده دربارۀ ضرورت این تحقیق می‌گوید مولانا قصه‌های پیامبران، رمزها و اسطوره‌ها و اشارات داستانی را شاعرانه متجلّی می‌سازد تا به کمک آن دشوارترین و در عين حال عالی‌ترین اندیشه‌های عرفانی و انسانی خویش را به آسانی نشان بدهد. ببهوده نیست اگر ادعا کنیم که زلال گوارنده و طصم حیاتبخش سخنان شورانگیز و راز آمیز مولانا را جز با شناخت دقیق رموز، اشارات و تلمیحات وی نمی‌توان دریافت و اگر به دنیای رنگارنگ مثنوی قدم بگذاریم، بی‌آنکه رموز قصص و اشارات مولوی را بدانیم باید بگوییم که راهی به دهی نبرده‌ایم و در صورت عدم چنین شناختی به مولانا و انديشه او دست یازیدن یعنی مدعی بودن.
کتاب حاضر با مقدمه‌ای تحت عنوان «قصه‌ها، رمزها و اشارات داستانی» آغاز می‌شود. مقصود از نگارش این مقدمه نشان دادن تعریف کلّی، نظریات مختلف دربارۀ قصه، اسطوره و اشارۀ داستانی، فواید آن و چگونگی بهره گیری شاعران از آن‌هاست. پس از آن بررسی داستان‌های پیامبران از حضرت آدم و حوّا تا حضرت یونس قرار دارد که به صورت الفبایی تنظیم شده است. در اين میان، بررسی داستان حضرت محمد(ص) خارج از قاعدۀ اصلی و در ابتدای متن قرار گرفته است. البته داستان‌های این کتاب به انییا محدود نیست و داستان‌های ابلیس، اسکندر، بهلول، حلاج، دجّال، رستم، محمود و ایاز و... نیز بررسی شده است. برای اینکه پیوند مطلب گسته نگردد، تقسیم‌ها و عنوان‌های داخلی هر فصل(داستان) معمولاً براساس ترتیب حوادث و اهمیت موضوع صورت گرفته و ترتیب الفبایی ندارد.
روش کار اين تحقیق، علاوه بر آنچه گفته شد، بدین گونه است که درآغاز هر فصل(داستان) ابتدا منابع و مآخذی دربارۀ زندگی شخصیت‌ها آورده شده است تا خواننده به هنگام مطالعۀ مباحث، در صورت لزوم به آن مراجعه کند. پس از آن به شرح چگونگی تجلّی شاعرانۀ قصه‌ها و رمزها و اشاره‌های داستانی در شعر مولانا پرداخته و تا حدّ امکان مواردی که شاعر از آن‌ها سود جسته بیان گردیده است، زیرا در هر یک خیالی و تصویری دیده می‌شود به خصوص آنکه مولانا برای بیان مضامین گوناگون از هر اشاره و داستان و رمزی بهره گرفته است.
در پاره‌ای موارد، برای جلوگیری از گسستن مطالب بحثی دربارۀ هنرهای شعری و راز زیبایی رمزها و اشارات در پایان مقال آمده، اما در مواردی که بیان زیبایی‌های شعری باعث گستن مطلب نمی‌شده؛ در همان‌جا به آن‌ها اشاره شده است. در همۀ موارد پس از نقل اشعاری که به عنوان شاهد ذکر گردیده اعدادی آورده شده که از راست به چپ نشان دهندۀ دفتر، صفحه و شمارۀ بیت آغازین می‌باشد.
در پایان فهرست حدود دویست منبع به عنوان مآخذ تحقیق ذکر شده و همچنین فهرست اعلام، آیات و احادیث در آخر درج شده است.[۱]
پانويس
- ↑ ر.ک: عالمی، محمدعلم، ص349-350
منابع مقاله
عالمی، محمدعَلَم، کتاب‌شناسی توصیفی مولانا (شامل جدیدترین تحقیقات و قدیمی‌ترین کتاب‌های مولوی پژوهی)، قم، انتشارات دانشگاه قم، 1392ش.