ابن منده، ابوزکريا يحيى
| ابن منده، ابوزکريا يحيى بن عبدالوهاب بن محمد بن اسحاق | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | يحيى بن عبدالوهاب بن محمد بن اسحاق؛ |
| نام‌های دیگر | ابن منده، ابوزکريا يحيى بن عبدالوهاب بن محمد بن اسحاق؛ |
| تخلص | ابن منده؛ |
| نسب | استندار فيروزان بن چهار بُخت، عبدی؛ |
| نام پدر | عبدالوهاب بن اسحاق بن محمد بن منده عبدی اصفهانی؛ |
| ولادت | 434ق؛ |
| محل تولد | اصفهان؛، ایران؛ |
| محل زندگی | ایران، عراق؛ |
| رحلت | 511ق؛ |
| مدفن | قبرستان باب دریه (محلّه طوقچی فعلی) اصفهان؛ |
| طول عمر | 77؛ |
| خویشاوندان | عبدالرحمان، عبيدالله؛ |
| دین | اسلام؛ |
| مذهب | حنبلی؛ |
| پیشه | محدث، فقيه، واعظ، مورخ؛ |
| اطلاعات علمی | |
| اجازه اجتهاد از | |
| درجه علمی | محدث، فقيه (شيخ حنبليان)، واعظ، مورخ؛ |
| مشایخ | عبدالرحمان، عبيدالله، ابوطاهر ابن عبدالرحيم، احمد بن محمد فضاض، ابوبکر احمد بن منصور مغربى، ابوبکر احمد بن حسين بيهقى، ابوبکر محمد بن عبدالرحمان نهاوندی، ابوالقاسم ابراهيم بن محمد شاهد، عبدالله بن حسين سعدانى؛ |
| شاگردان | ابن عساکر، ابوموسى مدينى، ابوطاهر سلفى، ابوسعد سمعانى، عبدالقادر جيلى، ابن خشاب نحوی، ابوالحسين ابن طيوری، ابوالفضل بن ناصر؛ |
| برخی آثار | 1- زندگى‌نامه طبرانى، 2- جزء فيه ذکر من عاش من الصحابه اکثر من مائه سنه؛ |
ابوزکريا يحيى بن عبدالوهاب بن محمد (19 شوال 434-12 ذيحجه 511/ اول ژوئن 1043-6 آوريل 1118)، محدث، فقيه، واعظ و مورخ.
خاندان
ابن مَنْده، عنوان افراد خاندانى از محدثان حنبلى مذهب ايرانى که از سده 3 تا 7ق/9 تا 13م در اصفهان مى‌زيسته‌اند.
نسب
نسبت آنان به استندار فيروزان بن چهار بُخت از صاحب منصبان لشکری ساسانيان مى‌رسد که در فتح اصفهان اسلام آورد. شهرت منده از لقب ابراهيم بن وليد بن سَنده، نتيجه (نسل سوم) بُطّه، پسر استندار فيروزان، گرفته شده است.
ابراهيم نخستين محدث از اين خاندان محسوب مى‌شود. او احاديث کمى روايت کرد و در زمان خلافت معتصم عباسى (218-227ق) درگذشت. يحيى پسر ابراهيم با زنى از عبدِياليل به نام برّه ازدواج کرد و از اين رو خاندان وی گاه عبدی نيز خوانده شده‌اند. يحيى که ابونعيم او را ثقفى خوانده، از عبدالله بن زبير حُمَيدی حديث شنيد و ابوعلى صحاف از او نقل حديث کرده است. خاندان ابن منده محدثان بسياری پرورد چنانکه ذهبى درباره آنان تأليف مستقلى نوشته است.
ابوزکريا يحيى بن عبدالوهاب بن محمد بن اسحاق یکی از معروف‌ترين افراد اين خاندان است.
وی آخرين فرد نامدار از خاندان ابن منده است.
استماع حدیث، املای حديث، مشایخ، سفرها
يحيى بسيار زود به استماع حديث پرداخت. در آغاز از پدر و عموهايش عبدالرحمان و عبيدالله و سپس از ابوطاهر ابن عبدالرحيم و احمد بن محمد فضاض حديث شنيد.
چون به سفر پرداخت ظاهراً نخست به نيشابور رفت و در آنجا از ابوبکر احمد بن منصور مغربى و ابوبکر احمد بن حسين بيهقى، سپس در همدان از ابوبکر محمد بن عبدالرحمان نهاوندی و در بصره از ابوالقاسم ابراهيم بن محمد شاهد و عبدالله بن حسين سعدانى استماع حديث کرد. در 498ق به قصد گزاردن حج در مسير خود به بغداد وارد شد و در جامع منصور به املای حديث پرداخت.
شاگردان، راویان
شاگردان يحيى و راويان او بسيارند، از جمله: ابن عساکر، ابوموسى مدينى، ابوطاهر سلفى، ابوسعد سمعانى، عبدالقادر جيلى، ابن خشاب نحوی، ابوالحسين ابن طيوری و ابوالفضل بن ناصر.
قاری
ابن جزری ضمن اينکه نام او را در شمار مقريان آورده، يادآور شده است که وی از شاگردان ابن حبش قرائت آموخت و ابوالعلاء همدانى نيز از وی روايت کرد.
ابن دمياطى از يحيى به عنوان شيخ حنبليان و پيشوای آنان ياد کرده است.
آثار
1. زندگى‌نامه طبرانى،
که همراه جلد 5 از چاپ اول معجم الکبير طبرانى در بغداد به چاپ رسيده است؛
2. احاديث ابن منده،
که نسخه خطى آن، در کتابخانه ظاهريه موجود است؛
3. الامالى،
در کتابخانه ظاهريه موجود است؛
4. تعليقات و اضافات ابن منده بر الجزء الرباعى عبدالغنى ازدی،
در کتابخانه برلين نگهداری مى‌شود؛
5. جزء فيه ذکر من عاش من الصحابه اکثر من مائه سنه،
در کتابخانه جامع کبير صنعا موجود است؛
6. تاريخ اصبهان،
سمعانى در الانساب، ياقوت در بلدان، ابن خلکان در وفيات، ذهبى در سير و ابن حجر در الاصابه از اين کتاب استفاده کرده‌اند. از اين اثر بخشى کوتاه باقى مانده است که در کتابخانه ظاهريه نگهداری مى‌شود. [۱].
پانویس
- ↑ مؤذن جامى، محمدمهدی، ج4، ص701-700
منابع مقاله
مؤذن جامى، محمدمهدی، دائر‌ه‌المعارف بزرگ اسلامی زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائر‌ه‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1377.