الفرق الإسلامیة في بلاد الشام في العصر الأموي

الفرق الإسلامية في بلاد الشام في العصر الأموي، نوشته پژوهشگر معاصر و استاد دانشگاه اردن، حسین عطوان، پیدایش، گسترش و اندیشه‌های 4 فرقه‌ اسلامی («قدری»، «جبری»، «عابد و زاهد» و «اموی») را از صدر اسلام تا اواسط قرن دوم هجری می‌شناساند و تحلیل می‌کند.

الفرق الإسلامیة في بلاد الشام في العصر الأموي
پدیدآوران	عطوان، حسین (نويسنده)
ناشر	دار الجيل
مکان نشر	[بی جا] - [بی جا]
سال نشر	1986م
چاپ	1
شابک	‎-
موضوع	امویان - اسلام - سوریه - فرقه‌ها
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	4ف6ع 236 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

هدف و روش

نویسنده با بیان اینکه اثر حاضر را ویژه فرقه‌های اسلامی منطقه شام (سوریه) در دوره بنی‌امیه تألیف کرده، انگیزه‌های خودش را عبارت از وجود نشاط فکری در این عصر و کمبود منابع در این زمینه برشمرده است. او می‌گوید: طولانی‌ترین مطلبی که در این موضوع در پژوهش‌های جدید یافتم، فصلی از علم کلام در کتاب الحياة العلمية في الشام في القرنين الأوّل و الثاني للهجرة نوشته خلیل زَرو بود که قدری‌ها، جبری‌ها، اهل‌ سنت و صوفی‌ها را مطرح کرده است....‏ حسین عطوان، با نام بردن از چند کتاب دیگر، می‌افزاید: غالب اطلاعاتی که از این منابع یافتم، اشارات و توضیحاتی کوتاه در این موضوع بود که فقط برخی از اندیشه‌های قدریان و جبریان را شناسانده و اضافه شده که از فرهنگ یهودی، مسیحی و یونانی گرفته شده است‏.

ساختار و محتوا

این اثر از مقدمه، 4 فصل و خاتمه به‌ترتیب ذیل تشکیل شده است:

• مقدمه (اهداف و ضرورت نگارش کتاب حاضر و توضیحی درباره فصول و منابع).

1. قدری‌ها (پیدایش قدریان، ریشه اعتقاد به قدر، اندیشه‌های «غیلان دمشقی» و ارتباط امویان و قدریان).
2. جبری‌ها (معرفی «جعد بن درهم» و مذهب و آرای او، منازعه مرجئیان جبری با امویان).
3. عابدان و زاهدان («عابدان و زاهدان از صحابه شامی»؛ «عابدان و زاهدان از تابعین شامی»؛ «عابدان و زاهدان از امویان شامی»).
4. امویان (نظریه امویان درباره «خلافت» و «ولایت عهد»، استفاده معاویه از خشونت و حیله، موازنه یزید بن معاویه بین مدارا و خشونت و...).

• خاتمه (خلاصه و نتیجه‌گیری: 23 نتیجه).

نمونه مباحث

• هیچ تردیدی نیست که خلفای اموی در حقّ حرکت فکری در بلاد شام و غیر آن، جنایت کردند؛ زیرا نه‌تنها به احزاب اسلامی شجاعت ندادند و به اجتهاد و نوآوری تشویق نکردند، بلکه به آنان فرصت ندادند و مانع آزادی اندیشه شدند و هرگز مدارا نکردند، مگر با هم‌فکرانشان مانند جبریان خالص.‏

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.