اخلاق نبوی
| نام کتاب | اخلاق نبوی |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | آشنائی با سیره اخلاقی پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله وسلم |
| پدیدآورندگان | محدثی، جواد (نويسنده) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | BP 24/26 /م3الف3 |
| موضوع | سنت نبوی
محمد (ص)، پیامبر اسلام، 53 قبل از هجرت - 11ق. - اخلاق محمد (ص)، پیامبر اسلام، 53 قبل از هجرت - 11ق. - فضایل |
| ناشر | مشعر |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | |
| کد اتوماسیون | 3890 |
معرفى اجمالى
«اخلاق نبوى آشنايى با سيره اخلاقى پيامبر اعظم صلى الله عليه و آله و سلم»، اثر جواد محدثى (متولد سراب، 1332ش) است كه نويسنده در آن، بخشى از سيره عملى و اخلاق فردى و اجتماعى آخرين فرستاده الهى را توضيح داده است.
ساختار
كتاب حاضر، از مقدمه نويسنده و متن اصلى (شامل 11 بخش) تشكيل شده است. روش نويسنده در اين كتاب، تحليلى و تحقيقى است.
گزارش محتوا
برخى از نكات جالب و آموزنده اين اثر عبارت است از:
1. نويسنده در مقدمه‌اش كه آن را در قم، سال 1385ش نوشته، چنين آورده است: «... هرچند بيش از چهارده قرن از حيات آن آخرين فرستاده خدا مى‌گذرد، ولى هر وقت سراغ مطالعه زندگى آن انسان برتر و آيينه كمال مى‌رويم يا از چشمه سخنان گهربار آن حضرت، جرعه‌اى مى‌نوشيم، طراوت و شادابى معنويت را با همه وجود، لمس مى‌كنيم. آنچه پيش روى شماست، گوشه‌اى از خلق و خوى نبوى و سيره رفتارى پيامبر خدا را، چه در زندگى شخصى و چه اجتماعى، نشان مى‌دهد...» (ر.ك: مقدمه كتاب، ص10).
2. ساده‌زيستى، در همه مظاهر زندگى آن حضرت آشكار بود. رختخواب او پوستى بود كه داخل آن ليفه و پوشال خرما پر شده بود. بالش او نيز چنين بود. زيراندازش يك عبا بود كه گاهى هم آن را دولا مى‌كرد و بر آن مى‌نشست و يا مى‌خوابيد. اغلب بر حصيرى مى‌خوابيد و جز آن، زير آن حضرت چيزى نبود و چون به رختخواب مى‌رفت، به پهلوى راست مى‌خوابيد و دست راست خود را زير صورت راست خود قرار مى‌داد... (ر.ك: متن كتاب، ص20).
3. اى سوره عشق!
اى آيه مهر!
اى چشمه نور!
اى پا نهاده بر بلنداهاى افلاك!
اى همنشين بينوا بر بستر خاك!
اى خوب، اى پاك!
در روزهاى تيره و شبرنگ «بطحا»،
مشعل به كف، دردآشنا، ره مى‌گشودى،
در اوج خشم و كينه ديرين يثرب،
در سينه‌ها بذر محبّت مى‌فشاندى.
پاك و مبرّا بودى از هر لغزش و عيب؛
اى شاهد غيب!
يادت گرامى باد، اى ياد معطّر!
اى نامت احمد!
نامت بلند و جاودان باد، اى محمّد (همان، ص33).
نويسنده محترم اين قطعه شعر را از كتاب ديگرش به نام «برگ و بار» نقل كرده است.
4. هنر گوش دادن: صبورى و تحمل گاهى هم در بعد گوش دادن به سخنان ديگران تبلور پيدا مى‌كند. افراد عجول و كم‌ظرفيّت تنها دوست دارند حرف بزنند؛ نه تحمّل گوش دادن دارند، نه حوصله اينكه تا پايان يافتن سخنان طرف، تحمل و سكوت كنند. حضرت رسول(ص) هم اصحاب را چنان عادت داده و تربيت كرده بود كه حرف گوينده را تا پايان گوش مى‌دادند و ساكت بودند تا از سخن گفتن فراغت يابد و هم خود آن حضرت هرگز كلام كسى را قطع نمى‌كرد: «من تكلم انصتوا له حتّى يفرغ». «و لا يقطع على أحد كلامه» (همان، ص45).
5. برخى از روى تنبلى و بى‌حالى، حاضر به پياده‌روى نيستند. برخى هم اگر سواره رفت و آمد مى‌كنند، نوع وسيله نقليه برايشان مهم است و اگر مدتى بر وسيله عالى سوار مى‌شده‌اند، عوض كردن آن و استفاده از مركب ساده‌تر برايشان دشوار است. اين نشانه نوعى وابستگى به «دنيا» است و تبديل شدن «وسيله» به «هدف»! پيامبر اكرم(ص) گاهى سوار اسب يا استر مى‌شد؛ گاهى سوار بر الاغ و گاهى هم سوار بر درازگوش بى‌پالان و كسى را هم همراه خود سوار مى‌كرد و اگر هم وسيله‌اى نبود، پياده و يا بدون عبا و عمامه راه مى‌رفت. در تشييع جنازه شركت مى‌كرد و گاهى براى عيادت مريض به دورترين نقطه شهر مى‌رفت. اين نشان از حرّيت و وارستگى و زندگى مردمى و بى‌تكلّفى او دارد (همان، ص52).
6. رسول خدا(ص) چه در غذا خوردن و چه در آب نوشيدن «بسم اللَّه» و «الحمد للَّه» در آغاز و پايان مى‌گفت. هرگاه آب مى‌نوشيد، آب را به‌صورت مكيدن مى‌نوشيد، نه با يك نفس و به‌صورت بلعيدن و مى‌فرمود: درد كبد از بلعيدن آب به يك نفس پديد مى‌آيد (ر.ك: همان، ص78).
7. حضرت رسول(ص) پيوسته به ياد خدا بود، هم در دل و هم در زبان، هرگاه از مجلس برمى‌خاست مى‌گفت: «سُبحانَكَ اللّهمّ وَ بِحَمدِكَ...». هنگام خوابيدن، هنگام بيدار شدن از خواب، هنگام آمادگى براى نماز شب در رختخواب، سر سفره، بعد از غذا، هنگام سفر و... در همه حالات، دعا مى‌خواند و ياد خدا مى‌كرد. هنگام دعا مانند مسكينى كه غذا مى‌خواهد، متضرّعانه به درگاه خدا دست بلند مى‌كرد. روزى هفتاد بار مى‌گفت: «أستَغفِرُ اللَّه»، باآنكه معصوم بود و گناهى از حضرتش سر نزده بود. هنگام خواب به توصيه جبرئيل امين، «آية الكرسي» مى‌خواند (ر.ك: همان، ص86).
8. هرگاه گروهى را به مأموريت نظامى مى‌فرستاد و كسى را به فرماندهى آنان مى‌گماشت، يكى از افراد مورد اطمينان خود را همراه او مى‌فرستاد تا كارها و خبرهاى او را مورد بررسى قرار دهد. وقتى كه فرماندهى را همراه جمعى به سريّه (مأموريت جنگى) اعزام مى‌كرد، او را به‌خصوص به تقوا سفارش مى‌كرد، آن‌گاه عموم لشكريان را. سپس مى‌فرمود: به نام خدا و در راه خدا بجنگيد. با هركس كه كافر است بجنگيد، ولى نيرنگ نزنيد، خيانت نكنيد، كشته‌ها را مُثله نكنيد، به كودكان و صومعه‌نشينان كارى نداشته باشيد، درخت خرما را قطع نكنيد و آن را به آب غرق نكنيد و درختان ميوه‌دار را قطع نكنيد، زراعت‌ها را آتش نزنيد، چه مى‌دانيد شايد به آن‌ها نياز پيدا كرديد، چهارپايان حلال‌گوشت را پى نكنيد، مگر آنچه به خوردن آن ناچار شديد، وقتى با دشمن مسلمانان روبه‌رو شديد، آنان را به يكى از سه چيز فرا خوانيد: مسلمان شدن، جزيه دادن، دست از جنگ كشيدن؛ اگر هركدام را پذيرفتند از آنان بپذيريد و دست از آنان برداريد (همان، ص92-93).
وضعيت كتاب
براى كتاب حاضر فقط فهرست تفصيلى مطالب در ابتداى كتاب و فهرست منابع (12 منبع) در پايان آن تنظيم شده، ولى مشخصات كتاب‌شناختى به‌صورت كامل ذكر نشده و به‌طور مثال در هيچ موردى نوبت چاپ و سال انتشار نيامده و همچنين متأسفانه فهارس فنى فراهم نشده است.
كتاب حاضر، مستند است و نويسنده ارجاعات و توضيحاتش را به‌صورت پاورقى آورده است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.
پیوندها
مطالعه کتاب اخلاق نبوی در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور