توضيح الأفكار لمعاني تنقيح الأنظار
توضيح الأفكار لمعاني تنقيح الأنظار، نوشته محمد بن اسماعیل امیر صنعانی (1099- 1182ق)، محدث، فقیه، اصولی، مجتهد، متکلم و از ائمه زیدیه یمن است. این اثر در علوم حدیث (اصطلاحات حدیث) به نگارش درآمده و توسط ابواویس کردی و بدر بن رجب تحقیق شده است.
| توضيح الأفكار لمعاني تنقيح الأنظار | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | صنعانی، محمد بن اسماعیل (نويسنده)
کردی، ابو اویس (محقق) ابن رجب، بدر ( محقق) ع‍دوی، م‍ص‍طف‍ی ( مصحح) ع‍دوی، م‍ص‍طف‍ی ( مقدمه‌نويس) ابن وزیر، محمد بن ابراهیم ( نويسنده) |
| عنوان‌های دیگر | تنقیح الأنظار في تنقید أحادیث الأبرار. شرح |
| ناشر | مکتبة ابن تيمية |
| مکان نشر | مصر - قاهره |
| سال نشر | 1431ق - 2010م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | ابن وزیر، محمد بن ابراهیم، ۷۷۵ - ۸۴۰ق. تنقیح الأنظار في تنقید أحادیث الأبرار - نقد و تفسیر - حدیث - علم الدرایه - متون قدیمی تا قرن ۱۴ - حدیث - علم الروایه - متون قدیمی تا قرن ۱۴ |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
نوشتار حاضر، شرحی بر کتاب «تنقيح الأنظار في تنقيد أحاديث الأبرار» نوشته عزالدین محمد بن ابراهیم وزیر زیدی حسنی (م 840ق) است[۱] که در برخی منابع تحت عنوان «تنقيح الأنظار في علوم الآثار» آمده است[۲]. نویسنده در آن، علوم حدیث و آنچه را که طالبان این فن در خصوص قواعد اصول فقه به آن نیاز داشته، جمع آوری کرده است. وی نخست مقدمه‌ای شبیه به تاریخ حدیث را آورده، سپس ضمن ذکر نام گروهی از سلسله راویان، به بحث در کتاب‌های حدیث اصلی و بیان و توضیح برخی از اصطلاحات علم حدیث پرداخته است[۳].
کتاب حاضر از دو قسمت تشکیل شده است. قسمت اول، متن کامل کتاب «تنقيح الأنظار» است که در بالای صفحات آمده است و قسمت دیگر آن شرح کتاب یادشده در پایین صفحات کتاب است. شارح با انتخاب کلمه یا کلماتی از متن که در داخل پرانتز قرار گرفته به شرح و توضیح آنها پرداخته، به‌گونه‌ای که یک شرح مزجی را ارائه کرده است.
وی در ذکر رجال حدیث، از پرداختن به شرح حال افراد مشهور نزد متخصصان علم حدیث، صرف نظر کرده است. همچنین مباحث هر قسمت از شرح را با عنوان «مسئله»، آغاز نموده است[۴].
از ویژگی‌های این اثر، ذکر مذاهب زیدیه در کنار سایر مذاهب است که با اندک تأملی می‌توان به موافقان زیدیه و مخالفان آنان در مسائل مورد بحث در این علم آگاهی یافت. همچنین گردآوری اصطلاحات علم اصول در کنار اصطلاحات علم حدیث و بیان وجوه اختلاف و اتفاق آنها، از دیگر ویژگی‌های اثر است که خواننده را از مراجعه به کتاب‌های هر دو علم بی‌نیاز ساخته است. ویژگی دیگر اثر، توانایی علمی نویسنده در ترجیح اقوال است؛ به‌گونه‌ای که او را قادر ساخته است تا از رهگذر مقایسه میان آرای مختلف و بررسی و نقد آنها، به ارزش‌گذاری آنها بپردازد[۵].
محققان ضمن تحقیق این اثر با تکیه بر چند نسخه خطی و یک نسخه چاپی[۶] و معرفی نویسنده و شارح کتاب، به ارجاع احادیث و ارزش‌گذاری آنها از جهت صحت و ضعف و همچنین توضیح برخی عبارات در پاورقی پرداخته‌اند[۷].
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- بغدادی، اسماعیل، «إيضاح المكنون في الذيل على كشف الظنون»، بیروت، لبنان، 1339ق، چاپ اول.
- حسینى اشکورى، احمد، «مؤلفات الزيدية»، قم، مكتبة آيةالله‌العظمى المرعشي النجفي(ره)، 1413ق، چاپ اول.
- زرکلی، خیرالدین، «الأعلام»، بیروت، دارالعلم للملايين، 1989م، چاپ هشتم.