سی‌گفتار پیرامون امام خمینی، انقلاب و جمهوری اسلامی

سی‌گفتار پیرامون امام خمینی، انقلاب و جمهوری اسلامی
پدیدآوران	خواجه‌سروی، غلامرضا (نویسنده)
ناشر	دانشگاه امام صادق(ع)
مکان نشر	تهران
سال نشر	1388
موضوع	امام خمینی، روح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، 1368-1279--نظریه درباره انقلاب اسلامی، نظریه درباره جمهوری اسلامی ایران، تاریخ، مقاله‌ها و خطابه‌ها
کد کنگره	‏۱۵۷۰DSR/۵/خ۹س۹ ۱

سی‌گفتار پیرامون امام خمینی، انقلاب و جمهوری اسلامی تألیف غلامرضا خواجه‌سروی (متولد 1347ش)،

انقلاب اسلامی ایران و تشکیل حکومت جمهوری اسلامی، مفاهیمی است که صبغه سیاسی به خود گرفته و در زمره سایر اصطلاحات سیاسی مطرح گردید، و همین امر موجب شد تا توجیهات سیاسی مختلفی درباره آن ها ارائه شود.

با گذشت بیش از 30 سال از عمر نظام جمهوری اسلامی بسیاری از مسائل مربوط به انقلاب و نظام سیاسی برآمده از آن تبیین شده و بسیاری دیگر در میدان عمل به چالش کشیده شد. در نتیجه نیاز شدید جامعه به ادبیات سیاسی جدید درباره انقلاب حس می‌شود. این نیاز زمانی بیشتر احساس می‌شود که نظام با گذر از بحران ها و نوسانات سیاسی بسیاری در این 32 سال، برای خود برنامه توسعه و سند چشم انداز تنظیم کرد و درصدد اجرای آن برآمد و تجربه جدیدی را به جهان عرضه کرد.

این کتاب تلاشی است در جهت تبیین علمی و بومی از انقلاب و جمهوری اسلامی که در نهایت منجر به تولید دانش بومی در این حوزه، رفع نیاز نسل سوم به دانش و پژوهش در این زمینه و در نهایت ترجمه این آثار و استفاده و قضاوت آن در سایر کشورها خواهد شد.

کتاب حاضر در 30 بخش تنظیم گردیده و تلاش شده تا مقدمات شکل گیری جمهوری اسلامی و سپس برنامه ها و تغییرات صورت گرفته در حوزه‌های مختلف آن بیان گردد.

گفتار 1: در این گفتار به بررسی روند زمانی تولد «طرح حکومت اسلامی» پرداخته شده و نقطه عطف آن را جنبش عدالت خواهی مردم (حالت استحاله شده آن: مشروطه خواهی) می‌داند. پس از شکست نهضت مشروطه، انجام کودتای رضاخانی، جنگ جهانی اول و دوم، نهضت ملی شدن صنعت نفت، نهضت اسلامی در سال 42 به وقوع پیوست. در این زمان امام خمینی حکومت اسلامی را بعنوان حکومت جایگزین رژیم شاه معرفی و بدین ترتیب حلقه سلب و ایجاب را تکمیل کرد. طرح ولایت فقیه در چنین زمانی باعث رفع بن بست و سردرگمی از مبارزات سیاسی ضد رژیم شاه شد.

گفتار 2: در این گفتار به چهار نظریه (پادشاهی، لیبرال دموکراسی، سوسیال دموکراسی و نظریه التقاطی حکومت) که رقبای اصلی نظریه حکومت اسلامی امام می‌باشند، می‌پردازد و تصریح می‌کند که به دلیل بومی بودن نظریه ولایت فقیه امام در کشور ایران هیچ-یک از این نظریات نتوانستند از عهده رقابت با آن برآیند.

گفتار 3: این گفتار به آشنایی قبلی مردم ایران با حکومت اسلامی عهد پیامبر(ص) و امیرالمؤمنین(ع) می‌پردازد که همین امر موجب بومی شدن نظریه ولایت فقیه می گردد.

گفتار4: در این گفتار به توصیف تقابل دو جبهه در ایران (شاه و مبارزان) در سال های پس از قیام 15خرداد و نقش جهان گیرانه حکومت ولایت فقیه امام می‌پردازد. این نظریه توانست با درهم شکستن جبهه سیاسی رژیم شاه اولین کارایی عظیم خود را نشان دهد.

گفتار5: این گفتار سه نقطه عطف در تاریخ سیاسی- اجتماعی معاصر ایران مشخص می‌کند. نهضت مشروطیت، جنبش ملی کردن صنعت نفت و نهضت اسلامی ایران. در هر یک از این سه برهه نیروهای سیاسی مختلفی با هم درگیر بوده و تعامل داشتند و هریک سعی می کردند قدرت سیاسی را از آن خود کنند.

گفتار6: در این گفتار ساختار اجتماعی و منهدم و لزوم حکومت اسلامی بر مبنای دیدگاه امام خمینی مورد بررسی قرار می‌گیرد. پس از تبیین حکومت اسلامی، نیروهای مذهبی مبتنی بر اندیشه ولایت فقیه به معنویات ملت احترام نهادند و ایجاد حکومت اسلامی را به ملت سپردند.

گفتار7: این گفتار به بررسی این می‌پردازد که ولایت فقیه پس از رسیدن به قدرت، به چه میزان به معنویات ملت احترام نهاده است.به این منظور سه مبحث اصلی مورد بررسی قرار می‌گیرد: 1. تعیین نوع نظام 2. تلاش در جهت انحراف نهضت 3. مدیریت سیاسی امام در تعیین نوع نظام

گفتار 8: این گفتار به بررسی مهم‌ترین ویژگی قانون اسلامی)یعنی نبود تضاد در درون آن(در مقایسه با قانون اساسی مشروطه می‌پردازد.

گفتار9: در این قسمت توضیح داده می‌شود که دولت برآمده از قانون اساسی ماهیتی متفاوت از سایر دول خاورمیانه و جهان سوم یافته است.

گفتار 10: شکاف تاریخی بین دولت و ملت در ایران به واسطه ولایت و ماهیت مردمی انقلاب اسلامی ایران زایل گردید. این بخش به چگونگی محو این شکاف و توضیح برخی از جلوه های جمهوریت و مردمی بودن نظام می‌پردازد.

گفتار 11: این بخش به بررسی وضعیت فرهنگ در دوران پهلوی و تجدید حیات فرهنگی و پروژه آگاهی ملت به وسیله نهضت اسلامی می‌پردازد.

گفتار 12: این گفتار از دو بخش تشکیل شده است: 1. اقدامات پهلوی در تخریب هویت ملی.2. تلاش امام در جهت احیا و بازسازی هویت ایرانی- اسلامی. امام در چندین مرحله)ابعاد ایجابی و سلبی(در جهت پاسداری و احیا هویت و تمدن ایرانی- اسلامی، اقدامات اساسی انجام دادند که اثرات این تلاش نه تنها در ایران بلکه در خاورمیانه و جهان اسلام مشهود و طنین انداز است.

گفتار 13: در این گفتار به بررسی مفهوم رقابت سیاسی و چگونگی آن از زمان مشروطیت (اولین تجربه رقابت سیاسی در ایران) تا بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و دستاوردهای حاصل از این رقابت می‌پردازد.

گفتار 14: این گفتار به بررسی مجلس در زمان پهلوی و دوران جمهوری اسلامی پرداخته و توضیح مختصری درباره ادوار مختلف مجلس شورای اسلامی می‌دهد. یکی از مهم‌ترین دستاوردهای رقابت سیاسی، یعنی حاکم شدن خرد جمعی بر مدیریت سیاسی در کشور است که از طریق دست به دست شدن کرسی های مختلف نمایندگی محقق می گردد. گفتار 15: در این گفتار تحولی که در حوزه منافع و امنیت ملی در جمهوری اسلامی رخ داده، در مقایسه با رژیم شاه بررسی می‌شود.

گفتار 16: در این گفتار به مقایسه اقتصاد در زمان پهلوی اول و دوم و بعد از پیروزی انقلاب پرداخته می‌شود. و در نهایت نتیجه‌گیری می‌کند که فقط عمده تفاوت های نظام های اقتصادی سرمایه داری و سوسیالیستی با اقتصاد اسلامی در سودمحوری دو نظام اول و اخلاق و معنویت محوری نظام اخیر است. همچنین برخلاف حرکت اقتصاد ایران در زمان رژیم شاه، در دوره جمهوری اسلامی، حرکت اقتصادی به سوی مردمی تر شدن و نفی انحصار اقلیت آغاز شده است.

گفتار 17: علاوه بر اقتصاد، جمهوری اسلامی تلاش کرده به نحوی از انحاء گردش امور محلی مردم را به خود آن ها واگذارد. البته در این زمینه موفقیت زیادی کسب کرده، ولی تا نقطه ایده آل فاصله زیادی دارد. این گفتار به بررسی شوراها، لزوم تشکیل، چگونگی شکل گیری،وظایف عمده و... می‌پردازد.

گفتار 18: این گفتار به مقایسه سرکوبی مطبوعات در زمان پهلوی و آزادی آن ها در جمهوری اسلامی می‌پردازد. همچنین آزادی مطبوعات از منظر امام خمینی(ره) را مورد بررسی قرار داده و آن را منوط به خدمت به اسلام و مسلمین می‌داند.

گفتار 19: آزادی سیاسی یکی از مهم‌ترین حقوقی بود که بوسیله رژیم شاه از مردم دریغ می شد. امام این نکته را بارها به شاه تذکر دادند، تا آنجا که ازادی بعنوان یکی از مهمترین اهداف و ارکان قیام ملت قرار گرفت و در جمهوری اسلامی به محقق کردن آن مبادرت شد.

گفتار 20: این گفتار ابتدا به مبنا و روش مدیریت و تصمیم گیری امام خمینی که به سه قسم تکلیف شناسی، عمل به تکلیف و انگیزه الهی تکلیف تقسیم می‌شود، می‌پردازد. در ادامه، بحران های پس از پیروزی انقلاب را ذکر کرده و در نهایت به اقدامات عملی امام در مواجهه با بحران که بر دو نوع برخورد نرم و سخت می‌باشد، می‌پردازد.

گفتار 21: با پیروزی انقلاب اسلامی عرصه جدیدی برای حضور نیروهای سیاسی فراهم گردید که در این میان فعالیت 4 گروه از همه بارزتر است.نیروهای مذهبی، لیبرال، سوسیالیست و التقاطی. این مبحث به بررسی عقاید این 4 گروه و فعالیت آن ها می‌پردازد.

گفتار 22: امام بخوبی می دانست که اگر جمهوری اسلامی توانایی ایجاد نوآوری در زمینه فناوری و یا حداقل کسب دانش تکنولوژیکی جهت تولید بومی فن آوری به عمل نیاورد، تلاشش جهت تعقیب سیاست‌ها و حفظ استقلال سیاسی خود بی نتیجه است. از این رو بر جهاد علمی تأکید فراوان داشته است.

این بخش به آموزش عالی پیش از انقلاب و پس از آن و همچنین تولید علم بعد از انقلاب می‌پردازد.

گفتار 23: این بخش به بررسی این مطلب می‌پردازد که چگونه بعد از پیروزی انقلاب امام خمینی با اتکا بر استراتژی پیروزی خون بر شمشیر و اتکا بر مردم توانست در برابر مشکلات داخلی و بین‌المللی ایستادگی کرده و تمامیت ارضی ایران را حفظ کند.

گفتار 24: می توان ادعا کرد که اگر پیروزی انقلاب اسلامی در ایران محقق نشده بود، اصلاً پدیده ای بنام مذهب و کارایی و کارآمدی اش بتدیج به فراموشی سپرده می شد.

گفتار 25: این بخش بررسی می‌کند که ما چگونه از یک سیاست خارجی وابسته و فرمایشی به جایگاهی رسیدیم که نظام بین المللی حاکم و وضع موجود جهان را دچار تزلزل و تغییرات اساسی کردیم.

مهم‌ترین اصول سیاست خارجه امام(ره) سه مورد است: 1.نفی سبیل 2. دفاع از مستضعفین وکمک به نهضت های آزادی بخش 3. حفظ تمامیت ارضی و ام القری اسلام

گفتار 26: این بخش به بررسی رابطه ایران با اسرائیل در زمان پهلوی و بعد از پیروزی انقلاب می‌پردازد. پیروزی انقلاب اسلامی باعث تجدید حیات به طرق مختلف در جنبش های اسلامی علی الخصوص فلسطین شد.

گفتار 27: این قسمت به مقایسه روابط تحقیرآمیز امریکا با شاه و رابطه ایران بعد از پیروزی انقلاب با امریکا می‌پردازد. امام در این رابطه امریکا را از سطح ابرقدرت جهانی به سطح شیطان بزرگ تنزل داد.

گفتار 28: انقلاب اسلامی فقط به مسلمانان ایران منحصر نیست. برای ادامه روند مبارزات در سطح بین المللی لازم است که کشورهای اسلامی به یکدیگر نزدیک شده و هماهنگ و متحد عمل کنند. اما چندین استراتژی جهت ایجاد وحدت در جهان اسلام مطرح کردند که عبارتند از: پیروی از دستورات قرآن، تشکیل حکومت و امّت واحد، برادری و پرهیز از مسائل تفرقه انگیز.

گفتار 29: این بخش به بررسی سابقه دموکراسی در تاریخ ایران و همچنین مردم سالاری دینی پس از انقلاب می‌پردازد. مردم سالاری دینی مدل جدید حکومتی است که با تشکیل جمهوری اسلامی در دنیا متولد شد.

گفتار 30: در این بخش به بررسی آسیب‌شناسی انقلاب اسلامی از درون از نظر امام خمینی می‌پردازد. ایشان نظریه توطئه در تبیین چرایی پیدایش انقلاب را نمی پذیرفت. از منظر امام آسیب هایی که انقلاب اسلامی را تهدید می‌کند به 8 مورد تقسیم می‌شود: 1. انحراف از ارزش-های اسلامی و اخلاقی 2. اختلاف و تفرقه 3. بی تفاوتی سیاسی 4. خودباختگی 5. تحریف آرمان ها و ارزش ها 6. جریان نفاق 7. خروج از ساده زیستی و روی آوردن به اشرافیگری 8. اختلاف بین شیعه و سنی.

منابع مقاله

بی‌نام، طوبی اندیشه (سطح دوم)، سیر مطالعاتی اندیشه‌های حضرت امام خمینی(ره)