علل الحدیث (بهبودی)

علل الحدیث
پدیدآوران	بهبودی، محمدباقر (نويسنده)
ناشر	سنا
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	1378ش
چاپ	1
شابک	‎964-6126-24-3
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	110/3 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

علل الحدیث اثر محمدباقر بهبودی(۱۳۰۷- ۱۳۹۳)، که به وارسی احادیث مشکل‌دار و آسیب‌های مخفی، از حیث متن و سند، پرداخته است.

بهبودی، هر آنچه را سبب عدم‌پذیرش روایات می‌شود، به‌عنوان آسیب حدیثی لحاظ‌ کرده است. مهم‌ترین روش وی‌ در‌ نقد سندی و متنی، بررسی و مقایسه روایات با یکدیگر است. ایشان با این روش، به وجود برخی آسیب‌های سندی از جمله: ارسال، انقطاع، اعضال، تعلیق، تحریف و تصحیف، تخلیط در سند و برخی‌ آسیب‌های‌ متنی از قبیل: تصحیف و تحریف، اسقاط و ادراج در متون، تخلیط متن و سند، تعریض و... تصریح داشته است.

به‌منظور آشنایی بیشتر، به برخی از‌ مهم‌ترین‌ آسیب‌های مذکور در کتاب، اشاره می‌شود:

1. ارسال: بهبودی فصلی را مختص «حدیث مرسل» قرار داده است و با ذکر‌ نمونه‌ احادیثی که‌ به دلیل وجود برخی عبارات؛ همانند: «عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ»، «عَنْ رَجُلٍ»، «عَمَّنْ أَخْبَرَهُ» و... که دال بر نامعلوم‌ بودن عنوان راوی است، با روش مقایسه اسناد احادیث با همان‌ کتاب‌ و یا‌ دیگر کتب حدیث، عنوان مجهول راوی را مشخص نموده و به این نتیجه رسیده که در برخی احادیث ارسال خفی وجود دارد؛ لذا حکم به ارسال آن روایات نموده است.

1. تعلیق: در‌ فصلی دیگر، روایاتی که به آسیب «تعلیق» دچار شده‌اند ذکر گردیده است. مؤلف‌ در‌ تشخیص «تعلیق» سند، بیشتر از روش مقایسه میان اسانید کتب حدیثی، استفاده کرده است.
2. انقطاع یا قطع: بهبودی، مراد‌ از‌ انقطاع سند را، حذف نام یک‌ راوی از وسط سند‌، ذکر‌ کرده است. او‌ با روش مقایسه اسناد دو روایت کافی، به انقطاع در سند روایت اول‌ از‌ کافی، به دلیل افتادگی نام‌ راوی‌ «أَبِّوسَعِّیدٍ‌ الْمُکَارِّی» در میان‌ «َأِّبوبَصِّیرٍ‌» و «َأِّبوأَیُّوبَ الْخَزَّاز» اذعان داشته‌ است‌: «عَلِّیُّ‌بْنُ‌إِّبْرَاهِّیمَ عَنْ أَبِّیهِّ عَنِّ ابْنِّ أِّبی‌عُمَیْرٍ عَنْ َأِّبی أَیُّوبَ الْخَزَّازِّ عَنْ َأِّبی‌بَصِّیرٍ عَنْ َأِّبی‌ عَبْدِّاللَّهِّ‌ (ع)...» و«عَلِّیٌّ عَنْ أَبِّیهِّ‌ عَنِّ‌ ابْنِّ‌أِّبی‌عُمَیْرٍ عَنْ‌ َأِّبی‌أَیُّوبَ‌الْخَزَّازِّ‌ عَنْ‌ «أَبی‌سَعِّیدٍ الْمکَارِّی» عَنْ َأِّبی‌بَصِّیرٍ‌ عَنْ أَبِّی عَبْدِّاللَّهِّ (ع)...».
3. اعضال: معضل، حدیثی است که از سند آن دو راوی‌ یا بیشتر حذف شده باشد. بهبودی نیز مانند سایر علمای درایه، حذف دو‌ راوی از وسط سند‌ را‌ «اعضال سند» دانسته است.
4. تخلیط سند: با بررسی مثال‌های ارائه شده از سوی بهبودی، روشن‌ می‌شود که‌ مراد از «تخلیط» در نگاه ایشان، اشتباه راوی و یا نسخه‌نویس در سند است که‌ نام‌ راویی‌ را که در سلسله سند نیست، داخل در سند می‌کند.
5. تصحیف و تحریف در سند: یکی دیگر از آسیب‌های سندی احادیث، «تصحیف» و «تحریف» است. بهبودی در‌ تبیین‌ این دو اصطلاح، توضیحی، بیان نکرده است و فقط به بررسی نمونه روایاتی اکتفا می‌کند که از دیدگاه ایشان، به این آسیب دچار شده‌اند.

منابع مقاله

مرادیان، فروغ و دیگران، «تحلیل و ارزیابی نمونه احادیث معلّل در کتاب علل الحدیث محمدباقر بهبودی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مطالعات فهم حدیث، پاییز و زمستان 1400، سال هشتم- شماره 15، به آدرس: https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1808113/