ابن ولاد، احمد بن ‌محمد

ابن ولاد، احمد بن ‌محمد
نام کامل	ابن ولاد ابوالعباس احمد بن ‌محمد بن ‌ولید
نام پدر	محمد
رحلت	332ق
اطلاعات علمی
اساتید	ابواسحاق زجّاج
برخی آثار	الانتصار، المقصور و الممدود

ابن ولاد ابوالعباس احمد بن ‌محمد بن ‌ولید (د 332ق/944م).

خاندان

ابن ‌وَلاد، شهرت چند تن از افراد خاندانی نحوی از اعراب تمیمی که 2 تن از آنان نامبردارند. جدّ آنان، ولید بن ‌محمد که ولاد نیز خوانده می‌شد، اصلاً بصری بود، ولی در مصر رشد یافت و سپس به عراق آمد. به گفته قفطی وی محضر درس خلیل بن ‌احمد فراهیدی (د ح 170ق/786م) را درک کرد، اما با توجه به تاریخ درگذشت ولید در 263ق، این نکته ناپذیرفتنی می‌نماید. وی سپس به مصر بازگشت. او را نخستین فرد از نحویان مصر شمرده‌اند. پس از مرگ وی، فرزند و نواده‌اش دنباله کار او را گرفتند.

تحصیل

احمد بن ولید احتمالاً آموزش خود را نخست نزد پدر آغاز کرد و سپس به بغداد رفت و در محضَر استادانی چون ابواسحاق زجّاج و دیران نحو آموخت. اباسحاق زجاج او را بسیار گرامی می‌داشت و بر دیگر شاگردان خود و حتی ابن ‌نحاس رجحان می‌داد. او سپس به مصر بازگشت و به کار تدریس و آموزش نحو پرداخت. گفته‌اند که یکی از حکام مصر مجالسی ترتیب می‌داد تا در آن ابن ‌نحاس و ابن ‌ولاد با یکدیگر مناظره کنند. زبیدی یکی از این مناظره‌ها را نقل کرده است.

آثار

ابوالعباس آثاری تألیف کرده که برخی از آنها در دست است:

1. الانتصار. از این کتاب که ردی است بر اشکالات ابوالعباس مبرّد بر الکتاب سیبویه،نسخه‌ای در موزه عراق و نسخه دیگری در قاهره موجود است.
2. المقصور و الممدود. این کتاب نخستین بار به کوشش برونله در لیدن (1900م) و سپس به کوشش محمد بدرالدین النعسائی در مصر (1326ق/1908م) منتشر شد.

آثار منتسب

برخی از محققان نیز اختلافات نحوی میان ابن ‌نحاس و ا بن ‌ولاد، منقول در کتاب تذکرة النحاة ابوحیان غرناطی را که به عنوان «المسائل التی جرت بین النحاس و ابن ‌ولاد...» آمده است، از تألیفات ابن ‌ولاد دانسته‌اند. به گفته قفطی، ابوالعباس به املای کتابی در «معانی قرآن» آغاز کرد، اما هنوز بخشی از سوره بقره را تمام نکرده بود که درگذشت. از آنچه او املا کرده نیز اثری به جای نمانده است.

منابع مقاله

بهرامیان، علی، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1374.