الأصول الأصلية و القواعد الشرعية (شبّر)

الأصول الأصلية و القواعد الشرعية(شبر، عبدالله)
پدیدآوران	شبر، عبدالله (نويسنده) حسن، نزار (محقق)
ناشر	مؤسسة البلاغ
مکان نشر	لبنان - بیروت
سال نشر	1430ق - 2009م
چاپ	1
موضوع	اصول فقه شیعه - قرن 14 - فقه - قواعد
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	6الف2ش 159/8 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

الاصول الاصلیة و القواعد الشرعیة نوشته سید عبدالله شبر (م 1242ق) فقیه، محدث، و مفسر است. این اثر اصولی توسط نزار حسن تحقیق شده است.

معرفی اجمالی

نوشتار حاضر مشتمل بر اصول و قواعد برگرفته از آیات و روایات است که مهم‌ترین مسائل اصولی در آن گردآوری شده است. نویسنده مسائل یاد شده را باتکیه‌بر یک‌صد و سی و چهار آیه و هزار و نهصد و سه روایت مطرح کرده است.

ساختار و محتوا

عبدالله شبر سعی کرده که ساختار مطالب اصلی را از جهت عنوان و موضوع به‌مانند غالب نوشته‌های اصولی تنظیم نماید. وی کتاب را با مباحث الفاظ آغاز کرده و پس از طرح مباحث مفاهیم، اصول عملیه آن را با بحث اجتهاد و تقلید خاتمه داده است. این اثر مشتمل بر نود و هشت باب است که هریک از ابواب آن متضمن آیات و روایاتی است که نویسنده به آن‌ها استدلال نموده است. در مواردی نویسنده برداشت خود از روایات را تحت عنوان بیان یا اقول مطرح کرده است. این امر شیوه نویسنده در سرتاسر کتاب است.

شیوه و روش و تفاوت با سایر کتب اصولی

نویسنده تلاش نموده به‌دور از تعصب اصولی و اخباری بودن، مفاهیم اصولی و قواعدی که مورد نقد اخباریان بوده را با اخبار و روایاتی که اصولی‌ها توجهی به آن‌ها نکرده‌اند، ترکیب نماید و ضمن محافظت بر تفکر اصولی به روایات اهل‌بیت نیز تمسک جوید. با مطالعه کتاب روشن می‌شود که مصنف روشی جدید اختیار کرده که نقطه تلاقی و اشتراک تفکر اخباری و اصولی محسوب می‌شود هرچند نویسنده با بزرگان علم اصول هدفی مشترک داشته و برخی عناوین کتاب خود را به‌مانند اصولیان تنظیم نموده است بااین‌وجود در روش بحث از آن‌ها متمایز بوده است. وی بر خلاف شیوه عالمان اصولی تلاش نموده است تا مسائل اصول را فقط باتکیه‌بر قرآن کریم و روایات معصومان توضیح داده و بر اساس این دو منبع به استدلال بپردازد. براین‌اساس اصولی را مطرح می‌نماید که در اصول فقه متعارف مطرح نمی‌شود و نیز برخی اصولی را که در اصول فقه متعارف مطرح است عنوان نمی‌نماید.

با نگاهی به فهرست موضوعات کتاب و فهرست مباحث متداول اصولی که حاصل تدریس و تالیف عالمان اصول است به دست می‌آید که برخی عناوین و مطالبی که مطرح نمی‌شود عبارت‌اند از: استصحاب، تعارض ادله، تزاحم، صحیح و اعم، وضع، اشتراک، مشتق، لقب و.... و برخی عناوین و مطالبی که در اصول فقه متعارف بحث نمی‌شود و ایشان مطرح می‌نماید عبارت‌اند از: حجیت قرآن و محکمات آن، آداب روایت و مسائل جنبی حدیث مانند ثواب "من حفظ"، نقل حدیث به معنی، تواتر قرائات، ظنون، مبادی لغوی و مفردات مانند او، عسی، لعل، عدالت، تعیین کبائر، اصرار بر صغیره، مروت، ثابت‌بودن احکام شرعی، اوفو بالعقود، شروط، تعلیم علوم عربی، وجوب تقیه و.... که برخی در فقه مطرح می‌شوند.

مصادر کتاب

وی در تدوین این اثر بر مصادری مانند کتب اربعه روایی و مصادر مشهور امامیه و همچنین اخبار و روایات صحیح، حسن و موثق تکیه نموده است. اهتمام نویسنده به این امر موجب شده تا بابی جداگانه در کتاب تحت عنوان (الاحتیاج الی علم الرجال...) را به این امر اختصاص دهد.

اثر از نگاه دیگران

برخی از عالمان ضمن ستایش از این کتاب آن را از بهترین آثار اصولی برشمرده‌اند.

کارهای محقق

محقق بعد از تبیین جایگاه شیعه و شاگردان ائمه علیهم‌السلام در تاسیس و مراحل پیشرفت علم اصول و رد تاسیس اولیه آن توسط شافعی و ضمن مقابله نسخه‌های مختلف و اشاره به موارد اختلاف آن‌ها، در برخی موارد توضیحات و تعلیقاتی برای روشن‌شدن برخی مطالب و ترجمه مختصری برای برخی از شخصیت‌ها در پاورقی ذکر کرده است. وی در اغلب موارد رمزهای به کار برده شده توسط نویسنده را روشن کرده و همچنین نام مصادر را به شکل مختصر آورده است. شایان‌ذکر است که تعلیقاتی از نویسنده وجود دارد که با واژه (منه) از تعلیقات محقق متمایز شده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن.
2. آقابزرگ تهرانى، محمد محسن‏. الذریعة الی تصانیف الشیعة. قم. اسماعیلیان. 1381ق. چاپ اول.