القواعد الأصولية علی ضوء مصادر الشیعة الإمامیة

القواعد الأصولية علی ضوء مصادر الشیعة الإمامیة
پدیدآوران	م‍ص‍ل‍ی‌، م‍ه‍دی‌ (نويسنده) شریف، فاضل عباس (مقرر)
ناشر	العتبة العلویة المقدسة. قسم الشؤون الفکریة و الثقافیة. شعبة الإصدارات و المطبوعات ** مرکز الفقاهة للدراسات و البحوث الفقهیة
مکان نشر	عربستان - قطیف
سال نشر	1434ق - 2013م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

القواعد الأصولية علی ضوء مصادر الشيعة الإمامية ، مجموعه دروس فقیه و اصولی معاصر، شیخ مهدی مصلّی، در حوزه علمیه مدینه منوره به قلم سید فاضل شریف، پژوهشی روشمند و نوآورانه است که دوره‌ای کامل از علم اصول فقه را در قالب 207 قاعده بر اساس منابع شیعه دوازده‌امامی همراه با اشاره به مهم‌ترین ادله، تبیین می‌کند.

هدف و روش

بیان تفصیلی مطالب اصولی و نقد آرای دیگران، از اهداف این کتاب نیست و هدف اصلی، آشکار کردن فایده عملی مسائل اصول فقه در استنباط حکم مسائل فقهی است. [شیخ مهدی مصلّی]] با تأکید بر آنکه کتاب حاضر، تقریر نظر ما در مباحث اصولی و اشاره به عمده ادله‌‌ای است که بر آن اعتماد کرده‌ایم، یادآور شده است: این اثر بیشتر شبیه به تعلیقه‌ای علمی بدون تفصیل است که بر کتابی به نام «القواعد الأصولية» (نوشته جمعی از فاضلان حوزه علمیه) افزوده‌ایم و مسائل بسیاری به آن اضافه کرده و ساختار مسائلش را بازسازی کرده‌ایم تا با نظر ما هماهنگ گردد و شایسته کاربردی‌سازی مستقیم بر مواردش شود و ما موفق شدیم که آن را برای گروهی از فضلای حوزه علمیه مدینه منوره تدریس کنیم. امید است جویندگان فقه اهل‌بیت(ع) از آن بهره‌مند شوند و در روز لقاء الله، برای ما و مقرّر سودمند باشد‏.

ساختار و محتوا

اثر حاضر، از 4 بخش (شامل 30 مبحث و 207 قاعده) به‌ترتیب ذیل تشکیل شده است:

1. مباحث الفاظ (شامل 12 مبحث و 101 قاعده)؛
2. مباحث حُجَج (شامل 8 مبحث و 42 قاعده)؛
3. مباحث اصول عملیه (شامل 5 مبحث و 32 قاعده)؛
4. مباحث تعارض و ترجیح (شامل 5 مبحث و 32 قاعده).

• مباحث هر قاعده‌ای، به‌ترتیب ذیل سامان‌دهی و مطرح شده است:

1. به هر قاعده‌ای شماره و عنوانی جداگانه اختصاص داده شده است.
2. نخست، قاعده مورد نظر به‌صورت کوتاه و گویا در یک جمله با عنوان «نصّ القاعدة» بیان شده است.
3. بعد با عنوان «مدلول القاعدة»، توضیحی در مورد معنای آن آمده است.
4. آنگاه دلیل آن به شکل مختصر و گاه تا حدودی تفصیلی مطرح شده است.
5. سرانجام، در مواردی، با عنوان «تطبيقات القاعدة»، با ذکر مثال یا مثال‌هایی فایده عملی آن در دستیابی به حکم شرعی آشکار شده است.

نمونه مباحث

• (40) "مادّه نهی"

متن قاعده: ماده نهی، ظاهر در حرمت است. معنای قاعده: اگر ماده نهی وارد شده باشد، پس بر حرمت حمل می‌شود و ظاهر آن است که دلالتش بر حرمت - که نهی الزامی است - دلالت وضعی است؛ همان طور که در ماده امر هم ذکر شد. دلیل قاعده: تبادر است؛ زیرا نهی الزامی از ماده نهی به ذهن متبادر می‌شود. مثال قاعده: از قول خدای تعالی وَ أَخْذِهِمُ‏ الرِّبَوا وَ قَدْ نُهُوا عَنْهُ وَ أَكلِهِمْ أَمْوالَ النَّاسِ بِالْباطِلِ وَ أَعْتَدْنا لِلْكافِرينَ مِنْهُمْ عَذاباً أَليما (نساء: 161)، استظهار می‌کنیم که ربا بر آنان حرام بود‏.

• (66) مفهوم عدد در مقام تحدید

متن قاعده: عدد در مقام تعیین، بر مفهوم دلالت می‌کند. معنای قاعده: اگر در آیه یا روایتی، قضیه‌ای وارد شود که حکم در آن بر عددی خاصّ تعلق گرفته باشد، دلالت می‌کند بر اینکه آن عدد، خصوصیتی دارد و کمتر یا بیشتر از آن مقصود نیست؛ مانند قول خدای تعالی ... فَكفَّارَتُهُ‏ إِطْعامُ عَشَرَةِ مَساكينَ... (مائده: 89) که دلالت دارد بر اینکه اطعام بیش از 10 مسکین واجب نیست و کمتر از 10 نفر نیز کفایت نمی‌کند. دلیل قاعده: فهم عرفی برای مانند این‌گونه استعمالات است. کاربردهای قاعده:

1. قول خدای تعالی: ... فَصِيامُ ثَلاثَةِ أَيامٍ فِي الْحَجِّ وَ سَبْعَةٍ إِذا رَجَعْتُمْ تِلْك عَشَرَةٌ كامِلَةٌ ... (بقره: 196)؛ یعنی در زمان حجّ، روزه کمتر از 3 روز کفایت نمی‌کند و بیش از آن نیز واجب نیست و همچنین بعد از برگشت از حجّ، روزه کمتر از 7 روز کافی نیست و بیش از آن هم وجوبی ندارد.
2. قول خدای تعالی: لا يؤاخِذُكمُ اللَّهُ بِاللَّغْوِ في‏ أَيمانِكمْ وَ لكنْ يؤاخِذُكمْ بِما عَقَّدْتُمُ الْأَيمانَ فَكفَّارَتُهُ‏ إِطْعامُ عَشَرَةِ مَساكينَ... (مائده: 89)؛ یعنی اطعام کمتر از 10 نفر کافی نیست و غذا دادن به بیش از این عدد نیز وجوبی ندارد‏.

تاریخ پیدایش

هرچند زمان تدریس این دروس به‌صورت دقیق مشخص نشده، ولی شیخ مهدی مصلّی مقدمه‌اش را در مدینه منوره در تاریخ 28 شوال 1428ق، نوشته‏ و سید فاضل شریف نیز مقدمه‌اش را در همان جا، تاریخ 14 جمادی‌الاولی 1427ق، ثبت کرده‏ و سرانجام نگارش این اثر را در تاریخ 4 شعبان 1428ق، به پایان رسانده است‏.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.