فرهنگ‌نامه پیامبر(ص) در قرآن کریم

فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم
پدیدآوران	سعیدیان‌فر، محمدجعفر (نويسنده) ایازی، محمدعلی (نويسنده)
ناشر	سرايی
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	1397ش - 1439ق - 2018م
چاپ	1
شابک	‎978-600-8922-00-1
زبان	فارسی
تعداد جلد	2
کد کنگره	1396 /س7ف4 4 BP66
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم معجم و فرهنگ‌نامه‌ای 2 جلدی است از محمدجعفر سعیدیان فر و سید محمدعلی ایازی که به موضوعات پیامبر اکرم(ص) در قرآن کریم پرداخته شده است.

روش اين فرهنگ‌نامه، گزينش موضوعات محل مراجعه و يا در معرض مراجعه و يا مفاهيمى است كه در قرآن در باره زندگى، اهداف و پيام‌ها و اصول و مبانى پيامبر(ص) مطرح شده و جاى بحث‌وبررسی مستقلى را براى معنا و مفهوم آن مى‌طلبد. اين مداخل كه بيشتر جنبه موضوعى دارد، جدا از مسائلى كه به شناخت شخصيت پيامبر(ص) مرتبط است، شامل موضوعاتى مى‌گردد كه رسالت ایشان را روشن مى‌سازد و ازاین‌جهت پيام‌هاى اعتقادى و اخلاقى آن حضرت برجسته شده است و هدف آن بوده كه نشان داده شود، چگونه پيامبر(ص) اصول اعتقادى را بازگو كرده و يا به تتميم مكارم اخلاقى گام برداشته و به چه نكات و جزئيات آداب و اخلاق اشاره كرده است.

براى گزينش اين مداخل، استفاده از تجربيات ديگران بسيار مهم بوده و ازاین‌جهت به بسيارى از فرهنگ‌نامه‌ها و تك‌نگارى‌ها مراجعه شده است و به‌کارگیری روش‌هاى جديد اطلاع‌رسانی و مدنظر قراردادن تمام موضوعاتى كه تداول عام داشته، مدنظر بوده است. بسيارى از مفاهيم قرآنى پيوستگى و ارتباط تنگاتنگى با هم دارند كه مشكل سازماندهى و جلوگيرى از تكرار را سخت مى‌كند. نظام اطلاع‌رسانی ايجاب مى‌كند تا در آغاز مراد و جهت بحث روشن شود و از طرفى با هر مدخل مسائل زیرمجموعه آن به‌صورت منطقى آورده شود. معيار اصلى براى انتخاب سرعنوان، اين نكته بوده كه به‌گونه‌ای مرتبط به زندگى و شخصيت و اتفاقات و حوادث زندگى و غزوات و رفتارهاى خود پيامبر(ص) باشد و يا كارها و رفتار او و اطرافيان ایشان اعم از موافقان و يا مخالفان در قرآن بازتاب يافته باشد و يا مسائلى باشد كه از اهداف رسالت او محسوب مى‌شود و يا به‌گونه‌ای در قرآن ناظر به پيامبر(ص) مطرح شده است.

در بخش منابع از کتاب‌های گوناگونى استفاده شده، از جمله شخصية الرسول الاعظم قرآنياً، و فرهنگ موضوعى قرآن مركز فرهنگ قرآن و تفسير راهنما و يا از نكات تفسيرى مفسران به‌ویژه الميزان كه از آنان بسيار استفاده شده و مبناى بسيارى از عنوان‌ها كه از متن قرآن گرفته شده بوده است.

در استفاده از روش‌هاى جديد اطلاع‌رسانی از روش ارجاع --> و پيوند كه هركدام با علامت * به معناى مترادف و ** به معناى استفاده بيشتر نشانه‌گذاری شده است. در ترتيب مطالب روش منطقى موردنظر بوده، به اين معنا كه در آغاز، مدخل و عناوين كلى و مبانى و روش‌ها و يا مداخل فرعى در بالاآمده و سپس آيات مربوط به آن مدخل همراه با برخى توضيحات و نام سوره و شماره آيه ذكر و در مواردى ترجمه آيات و توضيح برخى نكات و يا توجه به بعضى اشكال‌ها، ذكر شده است.

ترتيب چينش آيات به ترتيب الفبايى موضوعى است. بنابراين فرهنگ‌نامه‌اى معجمى و الفبايى موضوعى است، كه به شیوه فهرست‌نگارى‌ها همراه با مترادفات و ارجاعات كمكى، تنظيم شده است. این روش يكى از ويژگى‌هاى كتاب و ممتاز در ميان فرهنگ‌نامه‌های موضوعى قرآن به‌ويژه در زبان فارسى است.

از ويژگى‌هاى ديگر اين فرهنگ‌نامه، طبقه‌بندى نكردن موضوعات به عناوين خيلى عام و کلی مثل اخلاق و اقتصاد و عقايد است؛ بلكه از روش الفبايى موضوع خاص استفاده شده و حتى برخى مدخل‌ها از جنبه‌هاى مختلف كه بعضا صورت تكرار را دارد، استفاده شده است.

مؤلفان، كوشش كرده‌اند تا آنجا كه ممكن است، كلمات مدخل را از خود قرآن بگيرند و كمتر خود تصرفى در عنوان داشته باشند، اما در موارد بسيارى كه چاره‌اى جز استفاده از مفاهيم رايج نبوده از آن‌ها استفاده كرده و در برخى از مدخل‌ها با اذعان به اين كه شكل موضوع ندارد، اما به‌گونه‌اى قابل‌مراجعه است. ازاین‌رو حجم وسيعى از موضوعات جديد به اين فرهنگ‌نامه افزوده شده است. بنابراين، از ويژگى‌هاى اين كتاب، ارجاع به موضوع‌هاى هم‌معنى و یا مربوط به هم به یکدیگر و تعريف مفاهيم و محل استدلال موضوع و يا شرح مطالب و يا بيان مطالبى در جهت رد بدفهمى‌ها است.

در توضيح مطالب، گاه چنين بوده كه خودِ مدخل معرفى و تبيين شده و گاه تقسيمات آن بازگو شده و يا توضيح داده شده كه ربط اين مدخل با پيامبر(ص) چيست يا شبهات آن كدام است و در اين قسمت در مداخل مهم و چالش‌برانگيز تحليل و نقد آرا شده است. در بخش نكات و نتايج، نيز شرح و جهت انتخاب آيه ذكر شده است و براى استنادسازى آن از تفاسير و كتب لغت و اعراب و حديث استفاده شده است. بيشترين حجم استفاده در بخش منابع اين بخش، كه در متن آمده و يا در پاورقى استفاده شده، دو تفسير مجمع‌البیان و الميزان است كه براى تسهيل از دو ترجمه آن استفاده شده است.

منبع مقاله

مقدم کتاب در جلد اول.