معجم المؤلفين تراجم مصنفي الكتب العربية

معجم المؤلفین
پدیدآوران	کحاله، عمر رضا (نویسنده)
عنوان‌های دیگر	تراجم مصنفی الکتب العربیه
ناشر	دار إحياء التراث العربي
مکان نشر	بیروت - لبنان
سال نشر	1376 ق
چاپ	1
موضوع	خاور شناسان - سرگذشت‌نامه و کتاب‌شناسی نویسندگان عرب - سرگذشت‌نامه و کتاب‌شناسی
زبان	عربی
تعداد جلد	15
کد کنگره	‏‎‏CT‎‏ ‎‏203‎‏ ‎‏/‎‏ک‎‏3‎‏م‎‏6
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

معجم المؤلفين تراجم مصنفي الكتب العربية، تألیف عمر رضا كحاله، نویسنده و زندگى‌نامه‌نويس مشهور عرب، از جمله فرهنگ‌نامه‌هايى است كه در آن شرح حال نويسندگان كتب عربى، از آغاز تا عصر حاضر ذكر شده است. اين كتاب از تأليفات ارزشمندى است كه مورد استناد قرار مى‌گيرد.

ساختار

كتاب، در 15 جلد به ترتيب حروف الفبا تنظيم شده است.

شيوه ارائه مطالب بدين‌گونه است كه ابتدا نام مشهور مصنف و در پرانتز سال يا قرن ولادت و وفات و يا سالى كه زنده بوده است، به هجرى قمرى و ميلادى ذكر شده است. در ذيل نام مصنف هر آنچه را نویسنده از منابع به دست آورده، ذكر كرده است كه از آن جمله است: نام كامل مصنف، محل تولد و وفات، حرفه، مذهب، علومى كه در آن تبحر داشته، ذكر مهم‌ترين كتب او و در صورت تعدد آثار، اشاره به پنج اثر و در انتها منابعى كه محقق مى‌تواند به آنها مراجعه كند به همراه جلد و صفحه آمده است.

از صفحه 355 جلد 13 تا انتهاى اين جلد از كتاب، بخش مستدرك قرار دارد. در اين بخش مصنفينى كه در متن كتاب ذكر نشده‌اند، به ترتيب حروف الفبا ارائه شده‌اند.

جلد چهاردهم و پانزدهم كتاب در واقع فهرست نسب و القاب و كنيه‌هاى ذكرشده در «معجم المؤلفين» است كه به ترتيب حروف الفبا با ذكر جلد و صفحه آمده است. اگر يك نسب يا لقب و كنيه در بين چند نفر مشترك است، راه تشخيصى قرار داده شده كه به‌وسيله آن بتوان آنها را از هم بازشناخت؛ به‌عنوان نمونه:

الأسدى (المكى) احمد بن محمد 2:81، الأسدى (الحلى) احمد بن محمد 2:144، الأسدى (ابوجعفر) احمد بن نصر 2:194.

اگر مصنفى با انساب و القاب و كنيه‌هاى متعددى شناخته مى‌شود در اين معجم به هر سه مى‌توان آن را جستجو نمود؛ به‌عنوان مثال محمد بن محمد غزالى را با سه لفظ «حجةالإسلام»، «ابوحامد» و «الغزالى» مى‌توان جستجو نمود.

گزارش محتوا

نویسنده در اين معجم مؤلفينى كه آثار آنها به زبان عربى نگارش شده، اعم از شيعه و سنى و غير مسلمان را ذكر كرده است. به جهت آشنايى خواننده با شيوه نویسنده، به چند نمونه از مؤلفين شيعه كه در كتاب به آنها پرداخته شده اشاره مى‌شود:

1. على کاشف‌الغطاء (1267 - 1350ق)، على بن محمدرضا بن موسى بن جعفر کاشف‌الغطاء نجفى، مورخ، مشارك در برخى علوم، از جمله تأليفات اوست: الحصون المنيعة في طبقات الشيعة در نه جلد؛ سمير الحاضر و انيس المسافر در پنج جلد بزرگ به روش كشكول. اين اطلاعات از «أعيان الشيعة» عاملى نقل شده است
2. ابوجعفر محمد بن حسن بن على طوسى (385 - 460ق): فقيه، اصولى، مجتهد، متكلم، محدث و مفسر. در ماه رمضان در طوس متولد شد. سپس به عراق مهاجرت كرد و در بغداد ساكن شد. ابتدا در فقه شافعى تفقه نمود و سپس كلام و اصول را از شيخ مفيد، بزرگ اماميه فراگرفت. مدتى را در كرخ ساكن بود و سپس به كوفه منتقل و در آنجا مقيم گرديد. وى در ماه محرم وفات نمود. از جمله تصانيف اوست: «التبيان في تفسير القرآن»، «تهذيب الأحكام»، «الاستبصار في ما اختلف من الأخبار»، «النهاية في مجرد الفقه و الفتاوي» و «العدة في الأصول»
3. محمد بن محمد بن نعمان بن عبدالسلام عكبرى، حارثى، بغدادى، كرخى، معروف به شيخ مفيد و به ابن المعلم، فقيه، اصولى، متكلم، از شيوخ اماميه است. در 11 ذى‌القعده در عكبر عراق متولد شد. نزد سيد رضى و مرتضى و ديگران تحصيل نمود. از بسيارى از ارباب عقائد كسب معرفت نمود. در دولت آل بويه نفوذ فراوان داشت و در بغداد در ماه رمضان وفات نمود. او تأليفات فراوانى دارد كه از آن جمله است: «المقنعة في الفقه»، «الإيضاح في الإمامة»، «الفصول من العيون و المحاسن»

وضعيت كتاب

كتاب، فاقد فهرست مطالب است. در پاورقى‌هاى مختصر كتاب، اختلافات منابع در اسامى اعلام و سال وفات و توضيحات اندكى مشاهده مى‌شود.

از جمله آثارى كه در رابطه با اين كتاب، نوشته شده است، «كشاف معجم المؤلفين لكحالة»، اثر فراج عطا سالم است. در اين اثر، در بخش اول، فهرست اعلام و در بخش دوم، فهرست كتبى كه در معجم المؤمنين آمده، ذكر شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.