شرح ملحة الإعراب

‏شرح ملحة الإعراب
پدیدآوران	حریری، قاسم بن علی (نويسنده) هبود، برکات یوسف (محقق)
عنوان‌های دیگر	ملحة الإعراب. شرح
ناشر	المکتبة العصرية
مکان نشر	لبنان - بیروت ** لبنان - صیدا
سال نشر	1431ق - 2010م
چاپ	1
شابک	‎9953-400-02-4
موضوع	شعر عربی - قرن 5ق. - تاریخ و نقد
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	ح 45 ش4 ۶۱۴۱ ‏PJA‎‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

شرح ملحة الإعراب، نوشته ابومحمد قاسم بن علی بن محمد حریری (446-‌516ق) ادیب، شاعر، لغت‌شناس و عالم به نحو است. وی از اهالی بصره، شافعی‌مذهب و صاحب کتاب «مقامات» مشهور است. این اثر در موضوع ادبیات (نحو و صرف) است و برکات یوسف هبود آن را تحقیق کرده و بر مطالب آن تعلیقه زده است.

این کتاب، شرح منظومه «ملحة الإعراب» خود نویسنده است که مشتمل بر سیصدوهفتادوچهار بیت است و نویسنده آن را به درخواست دوست خود ابوالفتح هبةالله بن صاعد بن تلمیذ کاتب به نظم کشیده است. نویسنده در این اثر از رویکرد نحوی بصری تبعیت نموده است.

شیوه نویسنده در طرح مباحث بر چند ویژگی مهم استوار است:

1. ‌طرح مطالب به شیوه واضح و روشن با الفاظ و عباراتی آسان و به‌دور از تعقید؛
2. تمرکز بر موضوع مورد بحث و مطرح کردن مباحث آن به شکلی مختصر بدون ذکر نظرات اختلافی میان نحویان؛ چراکه کتاب جهت مبتدیان در فراگیری نحو تدوین شده است. بااین‌وجود گاهی به‌ضروت برخی از آراء و نظرات نحوی را ذکر کرده است؛
3. ‌استشهاد به آیات، روایات و شعر در توضیح و تبیین مباحث کتاب. نویسنده دویست‌وپنج آیه از قرآن کریم را به‌عنوان شاهد در این اثر ذکر کرده و از اشعار عرب جاهلی و اسلامی در این راستا بهره گرفته است؛
4. استفاده از روش آموزشی که در تمام ابواب کتاب جریان دارد؛
5. ‌عرضه آراء نحوی و اشاره به رأی برتر و.....

ساختار کتاب در پنجاه‌ونه باب تنظیم شده و مشتمل بر مباحثی در نحو، صرف، اصوات و ضرورت‌های شعری است که به شکل مختصر و مفید است.

نویسنده، مطالب کتاب را نخست به موضوع نحو اختصاص داده و به مباحثی در خصوص کلام، اسم، فعل و حرف اشاره کرده است. وی سپس به موضوع صرف پرداخته و در مورد برخی از مسائل صرفی از جمله تصغیر، نسب، مد، وصل و قطع، مذکر و مؤنث و افعال مهموز سخن گفته است. نویسنده در ادامه به موضوع نحو بازگشته و به شرح و توضیح مطالبی درباره ادوات، نواصب افعال و کاربرد آنها و حروف جزم و انواع آن پرداخته است.

منابع مقاله

1. مقدمه محقق.
2. ضیف، شوقی، «تاريخ الأدب العربي»، قم، ذوي‌القربى‏، 1428ق، چاپ دوم.
3. کحاله، عمر رضا، «معجم المؤلفين»، بیروت، دارإحياء التراث العربي 1376ق‏، چاپ اول.

وابسته‌ها

ملحة الإعراب للحریری البصری