اللباب في علل البناء و الإعراب

اللباب في علل البناء و الإعراب، اثر محب‌الدين عبدالله بن الحسين بغدادى، معروف به ابوالبقاء العكبرى، با تحقيق محمد عثمان، كتابى نحوى است كه پيرامون علل و اسباب اعراب و بنا به رشته تحرير درآمده است.

اللباب في علل البناء و الإعراب
پدیدآوران	عثمان، محمد (محقق) عکبری، عبدالله بن حسین (نویسنده)
ناشر	مکتبة الثقافة‌الدينية
مکان نشر	قاهره - مصر
سال نشر	1430 ق
چاپ	1
موضوع	زبان عربی - صرف و نحو - متون قدیمی تا قرن 14
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏6141‎‏ ‎‏/‎‏ع‎‏8‎‏ل‎‏2
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

كتاب، به زبان عربى و در قرن هفتم هجرى، نوشته شده است.

آنچه باعث اهميت كتاب مى‌شود، اين است كه نویسنده آن علاوه بر نحو، لغت، فقه و قرائات قرآن، در علم فرائض، حساب، جبر و مقابله و ادبيات نيز صاحب اطلاع بود، تا آنجا كه ابن جوزى مشكلات خود را در ادبيات، بر او عرضه مى‌كرد و ابوالفرج ابن حنبلى، او را در تمامى اين علوم، امام مى‌خواند.

ساختار

كتاب با دو مقدمه از محقق و نویسنده آغاز و مطالب در ابواب و فصول متعددى، عرضه گرديده است.

در كتاب حاضر، تقسيم‌بندى خاصى به چشم نمى‌خورد.

گزارش محتوا

در مقدمه محقق، در ابتدا مطالبى پيرامون علم لغت و مباحث اعرابى نوشته شده و در ادامه، زندگى‌نامه مؤلف، ارائه گرديده است.

در مقدمه نویسنده، به فوايد و اهميت علم نحو اشاره شده است.

از جمله مباحثى كه نویسنده به بحث و بررسى آن‌ها پرداخته است مى‌توان به موارد زير اشاره نمود:

اصل وضع علم نحو؛ اعراب و بناء؛ اسماء صحيح و معتل؛ تثنيه و جمع؛ فاعل و نائب فاعل؛ افعال ناقصه؛ نعم و بئس؛ حروف مشبهة بالفعل؛ مصدر؛ مفاعيل خمسه؛ حال؛ تميز؛ استثناء؛ عدد؛ ندا؛ ندبه؛ ترخيم؛ حروف جر؛ اضافه؛ توابع؛ اسم فعل؛ اسامى غير منصرف؛ نواصب فعل؛ معارف؛ حكايت؛ خطاب و...

نمى‌توان اين اثر را، كتابى صرفا نحوى دانست، بلكه به اعتقاد برخى شايسته است كه مطالب آن را «ماوراء نحو»، «فلسفه نحو» و يا «نحو النحو» دانست.

اين كتاب، براى عامه خوانندگان نوشته نشده، بلكه براى خواص آنان و به عبارت دقيق‌تر، براى كسانى به نگارش درآمده است كه از آموختن علم نحو و تدبر در اسباب و تفكر در علل آن، براعت از تسلسل و تغلغل در اسرار لغات، اكتشاف موارد پنهان و رد اقوال ضعيف و پى بردن به قول صحيح، لذت مى‌برند.

وضعيت كتاب

فهرست مطالب در انتهاى كتاب آمده است.

در پاورقى‌ها علاوه بر ذكر منابع، توضيحات مفصلى پيرامون برخى از كلمات و عبارات متن داده شده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن كتاب.
2. غازى مختار طليمات، «اللباب في علل البناء و الإعراب للعكبري (538 - 616ق / 1143 - 1219م) (من مطبوعات مركز جمعة الماجد للثقافة و التراث)»، پايگاه مجلات تخصصى نور، نشريه: ادبيات و زبان‌ها «آفاق الثقافة و التراث»، شوال 1417، العدد 16 (5 صفحه، از 99 تا 103).
3. بجنوردى، سيد‌ ‎كاظم و همكاران (1377)، دائرةالمعارف بزرگ اسلامى (چاپ دوم)، تهران: مركز دائرةالمعارف بزرگ اسلامى، ج 5، ص216، نوشته: مريم صادقى.