البرق المتالّق في محاسن جلّق
البرق المتالّق في محاسن جلّق، اثر محمد بن مصطفی بن راعی، كتابى است به زبان عربى كه درباره جغرافياى شهر دمشق نگاشته شده و در آن از آثار منظوم و منثورى كه درباره زيبايى‌های دمشق، گردشگاه‌ها، گل‌ها و گیاهان، نهرها، دره‌ها و چشمه‌های اطراف آن نگاشته شده، استفاده گرديده است.
| البرق المتالّق في محاسن جلّق | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | جادر، محمد ادیب (محقق) ابن راعی، محمد بن مصطفی (نویسنده) |
| ناشر | جمهوریة مصر العربیة، مجمع اللغة العربية |
| مکان نشر | دمشق - سوریه |
| سال نشر | 2008 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | دمشق - تاریخ دمشق - تاریخ - شعر |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | DS 99 /د8الف2 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
انگیزه تألیف
مؤلف به دو عامل ذيل، كه انگیزه نگارش اين اثر از جانب وى بوده، اشاره مى‌كند:
1- علاقه وى به آشنايى با تاريخچه و اوضاع جغرافيايى موطن خويش و معرفى آن به ديگران.
2- عرق و تعصب ملى.
زمان تألیف
آغاز نگارش اين اثر معلوم نيست؛ اما در سال 1171 ق. نگارش آن پایان يافته است.
ساختار
كتاب داراى يك مقدمه، شش فصل، و يك خاتمه است.
در اين فصول به ترتيب به معرفى شام و زيبايى‌هاى آن و...، گل‌هاى شام، نهرهاى جارى در شام و تقسيمات آنها و نيز معرفى هفت نهر اصلى اين شهر، دشت‌هاى شام، چشمه‌هاى جارى در شام پرداخته شده و در فصل اخير نيز، مؤلف اشعارى را كه برخى شاعران شامى در وصف شام، در مقام هماوردى با شاعران اندلس، كه اشعارى در وصف زيبايى‌هاى اندلس سروده‌اند، نقل نموده است.
گزارش محتوا
از دو عنوان اين كتاب؛ يعنى «البرق المتألق في محاسن جلق» و «محاسن الشام» چنين بر مى‌آيد كه مراد نویسنده از «جلّق» همانا شام است و نه منحصراً محله‌ای در دمشق، چنانكه برخى پنداشته‌اند، يا قريه‌ای در نزدیک آن، زيرا ابن راعى در اين كتاب كه در 1171ق.به پایان رسانده، آنچه را به نثر يا به نظم در مدح دمشق ديده، گرد آورده است. اين كتاب با ارجوزه‌ای در 184 بيت آغاز مى‌شود كه درباره زيبايى‌های دمشق، گردشگاه‌ها، گل‌ها و گیاهان، نهرها، دره‌ها و چشمه‌های اطراف آن است. از جهتى ديگر مى‌توان آن را نمونه‌ای جالب از ادبيات جغرافيايى دانست كه مؤلف در آن به توصيف شام با انواع كنايات، استعارات، اشارات، تشبيهات و غيره مى‌پردازد.
نگارنده در اين كتاب به سه روش به مدح و ستايش دمشق پرداخته است:
در روش اول، وى به ذكر ابياتى مى‌پردازد كه در خصوص دمشق و در مدح آن سروده شده است.
در روش دوم، مؤلف از برخى ابيات كه در مدح ساير اماكن و شهرهاى جهان سروده شده، در مدح و ستايش دمشق و اماكن آن استفاده مى‌كند، بدون اين كه تغييرى در آنها ايجاد كند.
در روش سوم، به همان روش دوم عمل مى‌كند با اين تفاوت كه نام اماكن زيباى شهرهاى ديگر را كه در ابيات مورد نظر، مدح و ستايش شده تغيير داده و نام اماكن دمشق را به جاى آنها مى‌گذارد.
وضعیت کتاب
كتاب داراى پاورقى‌هایى به قلم آقاى محمد اديب الجادر، محقق كتاب و نيز فهرست‌هاى ذيل مى‌باشد:
فهرست آيات قرآنى، فهرست احاديث، فهرست اعلام، فهرست اقوام و گروه‌ها و قبائل، فهرست اماكن و شهرها و نهرها و دشت‌ها، فهرست كتب، فهرست امثال، فهرست گل‌ها، فهرست اشعار، فهرست منابع و مآخذ، فهرست موضوعات و بالاخره فهرست فهرست‌هاى مذكور. در پایان كتاب نيز تصوير چند نقشه درج گرديده است.
منابع مقاله
1- محقق، سيمين، دائرةالمعارف بزرگ اسلامى، ج3، ص530.
2- مقدمه محقق آقاى محمد اديب الجادر.
3- متن كتاب.