کشف الظنون عن أسامي الکتب و الفنون (حاجی خلیفه)

کشف الظنون عن أسامي الکتب و الفنون(حاجی خلیفه، مصطفی بن عبد الله)
پدیدآوران	حاجی خلیفه، مصطفی بن عبد الله (نويسنده) عطا، محمد عبدالقادر (مصحح)
عنوان‌های دیگر	ایضاح المکنون فی الذیل علی کشف الظنون عن اسامی الکتب و الفنون ** هدیه العارفین: اسماء المولفین و آثار المصنفین من کشف الظنون
ناشر	دار الکتب العلمية
مکان نشر	لبنان - بیروت
سال نشر	1429ق - 2008م
چاپ	1
شابک	‎-
موضوع	ادبیات عربی - اسلام ‏-‏ کتاب شناسى - نویسندگان اسلامی
زبان	عربی
تعداد جلد	7
کد کنگره	‎‏/‎‏الف‎‏5‎‏ح‎‏2 7835 ‏Z‎‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

کشف الظنون عن اسامی الکتب و الفنون تألیف مصطفی بن عبدالله ایکنجی (متوفی1067ق)، ملقب به کاتب چلپی و معروف به حاجی خلیفه، تاریخ‌نگار، زندگی‌نامه‌نویس و کتاب‌شناس سرشناس ترک سده 11ق/17م است. موضوع این اثر کتاب‌شناسی و معرفی فنون و علوم است. محقق اثر محمد عبدالقادر عطا است.

کشف الظنون با مقدمه‌ای در اهمیت طبقه‌بندی علوم، مشتمل بر معرفی 14500 عنوان به ترتیب الفبایی است. حاجی خلیفه نخستین کسی بود که در این کتاب فهرستی از آثار عربی، فارسی، و ترکی را به ترتیب الفبایی گرد آورد و با شیوه‌ای منظم و منطقی، به وصف آن آثار پرداخت. آنگاه اسماعیل پاشا بغدادی کار او را ادامه داد و «ایضاح المکنون فی الذیل علی کشف الظنون» را به عنوان ذیل و تکمله آن اثر پدید آورد؛ البته روش او با روش حاجی خلیفه متفاوت بود. به جز کتاب بغدادی ذیلهای فراوانی بر این کتاب نگاشته شده است. آنتوان گالان فرانسوی نخستین مترجم اروپایی این کتاب در 1682م بود، و گوستاو فلو گل آلمانی، پس از او آن را به زبان لاتینی ترجمه و در هفت جلد چاپ کرده است.‏

آنگونه که ناشر در مقدمه کتاب نوشته «ایضاح المکنون» را در جلدهای چهارم و پنجم و «هدیة العارفین فی اسماء المؤلفین و المصنفین من کشف الظنون» اثر دیگر اسماعیل پاشا را در جلدهای ششم و هفتم ارائه کرده است.‏ سبک و ساختار کلی این کتاب دو بعدی است: از یک جهت بسیار نزدیک به فهرست ابن ندیم است؛ زیرا عنوان‌های سرفصل‌های علوم مبنای تقسیم‌بندی اولیه کتاب است و ذیل آنها به معرفی آثار مربوط به آن علم پرداخته است. البته، حاجی خلیفه علوم را توسعه داده و تکثیر نموده است. از سوی دیگر شبیه الذریعه است؛ چون بر اساس الفبای عناوین تنظیم شده است.‏

متن اصلی کتاب در مصر (1274ق) و استانبول (1311ق) منتشر شده و شرف الدین بالتقایا و کلیسلی رفعت بیلگه در دو جلد آن را به چاپ رسانده‌اند. سپس همین اثر یک بار در قم با مقدمه شهاب الدین مرعشی نجفی (1386ق) و بار دیگر در بیروت (1403ق) به چاپ افست رسیده است.‏ نسخه حاضر طبع دیگری (1429ق) از نسخه قم است.

منابع مقاله

1. مقدمه ناشر.
2. نوری، محمد، «گزارشهای اجمالی: کشف الظنون: معرفی و نقد»، کتابهای اسلامی تابستان 1384، شماره 21، ص 83 تا 90.

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/31667

1. بیگ‌باباپور، یوسف، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج 19، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، 1390.