تلقيح فهوم أهل الأثر في عيون التاريخ و السير

تلقيح فهوم أهل الأثر في عيون التاريخ و السير
پدیدآوران	ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی (نويسنده)
ناشر	شرکة دار الأرقم بن أبي الأرقم
مکان نشر	لبنان - بيروت
سال نشر	1997م , 1418ق
موضوع	اسلام -- سرگذشت‌نامه صحابه
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏‎‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏ت‎‏8 21 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

تلقيح فهوم أهل الأثر في عيون التاريخ و السير، اثر جمال‌الدین ابوالفرج عبدالرحمن بن جوزی (508-‌597ق)، کتابی است روایی و تاریخی در موضوعاتی همچون معرفی اجمالی پیامبران الهی(ع) و پیامبر اسلام(ص) و خلفا و صحابه ایشان.

ساختار

کتاب با سخن ناشر و مقدمه‌ای در ترجمه مؤلف آغاز گردیده و متن اصلی، دربردارنده مطالبی متنوع در ذیل عناوین مختلف، پیرامون نخستین مخلوق و مباحث مربوط به انبیای پیشین و شرح حال پیامبر اسلام(ص) و صحابه او از زن و مرد (که بر طبق حروف الفباء، معرفی شده‌اند) و... است.

گزارش محتوا

در مقدمه، ابتدا به شرح حال ابن جوزی پرداخته شده و اطلاعاتی همچون نام و نسب، ولادت، اساتید و تألیفات وی در اختیار خواننده قرار گرفته و سپس به موضوع کتاب، اشاره شده است.

مؤلف، کتاب را با ذکر اولین مخلوقات خداوند آغاز کرده و طبق روایتی از عبادة بن صامت از پیامبر(ص)، «قلم» را اولین مخلوق خداوند دانسته است. سپس بر اساس روایتی از ابوموسی اشعری، به ذکر خلقت حضرت آدم(ع) و طبق روایتی از ابوذر، به ذکر تعداد انبیا و مرسلین الهی، پرداخته است. پس از آن، به‌ترتیب، بزرگ‌ترین پیامبران، از حضرت آدم(ع) تا خاتم پیامبران(ص) نام برده شده و سپس، طبق روایتی از ابن عباس، شمار سال‌های بین بعثت پیامبران و نیز بر اساس روایتی از ابوبکر بن ابی‌خیثمه، مبدأ تاریخ پس از هبوط آدم(ع)، ذکر شده است.

پس از مطالب فوق، بر طبق روایات، به شرح حال و زندگی پیامبر اسلام(ص) پرداخته شده و اطلاعاتی از ایشان، از قبیل ولادت، نسب، اسامی، اجداد پدری و مادری، ازدواج، اولاد، مرکب‌ها، سلاح‌های جنگی، هجرت به مدینه غزوات و سرایا و سایر امور مربوط به ایشان، در اختیار خواننده قرار گرفته و پس از آن، خلفا، اعم از خلفای راشدین و خلفای اموی و عباسی، معرفی گردیده و اطلاعات مختصری، پیرامون هریک، ارائه شده است.

در ادامه، در بابی تحت عنوان «ذكر أصحاب رسول‌الله(ص)»، از فضیلت اصحاب پیامبر(ص)، کسانی که سزاوار نام صحابی هستند، مراتب صحابه و شمار صحابه، سخن به میان آمده است. در معرفی صحابه، نخست از عشره مبشره یاد شده و اطلاعات مختصری پیرامون هریک، ارائه گردیده است.

در ادامه، به‌ترتیب حروف الفبا، به ذکر اصحاب پیامبر(ص) و کسانی که به شرف دیدار آن حضرت، نائل گردیده‌اند پرداخته شده است. در این‌باره، ابتدا کسانی که به اسم معروف هستند ذکر گردیده و سپس، کسانی که به کنیه شهرت یافته‌اند، معرفی شده‌اند.

در ادامه، به‌ترتیب حروف الفبا، به ذکر نام و کنیه اصحاب، اعم از مردان و زنانی پرداخته شده است که از پیامبر(ص) روایتی نقل کرده‌اند که از جمله آنها، می‌توان از ابان بن اسعد بن عاص، بدر بن عبدالله مزنی، ثابت بن حارث انصاری، جابر بن اسامه، حابس تمیمی، خالد بن خلی، ذکوان مولی رسول‌الله(ص)، درهم ابوزیاد، راشد بن حبیش، زاهر بن اسود اسلمی، سالم مولی ابوحذیفه، شبیب بن نعم، صالح بن عدی، ضحاک بن سفیان کلابی و طارق بن اشیم اشجعی، نام برد.

تقسم‌بندی‌های دیگری نیز از اصحاب و راویان از پیامبر(ص) در کتاب وجود دارد که از جمله آنها، عبارتند از: زنانی از صحابه که نه به نام و نه به کنیه معروفند و فقط به نام اقاربشان شناخته می‌شوند؛ اصحابی که در صحیحین روایتی از ایشان نقل شده؛ اصحابی که به سرزمین‌های دیگری همچون حبشه و... سفر کرده‌اند و اصحابی که در جنگ بدر به شهادت رسیده‌اند.

در پایان کتاب، به ذکر مثل‌ها و کلماتی پرداخته شده که دارای اصول و معانی خاصی بوده و در زبان مردم رایج است و پس از آن، با اشاره به روایتی از انس بن مالک، از پیامبر(ص)، به ذکر طبقات امت و توضیح این روایت، پرداخته شده است.

وضعیت کتاب

فهرست مطالب به‌همراه فهرست منابع مورد استفاده نویسنده، در انتهای کتاب آمده و در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع و اشاره به اختلاف نسخ، به توضیح برخی از مطالب متن، پرداخته شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.