الخط و الكتابة في الحضارة العربية

الخط و الكتابة في الحضارة العربية
پدیدآوران	جبوری، یحیی وهیب (نويسنده)
ناشر	دار الغرب الإسلامي
مکان نشر	لبنان - بیروت
سال نشر	1994م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	/ج‎۳‎خ‎۶ 3633 NK
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

الخط و الکتابة فی الحضارة العربیة تألیف یحیی وهیب جبوری (معاصر)، در موضوع خط و کتابت و ابزار آن از ابتدا تا عصر عباسی و تحولات آن به رشته تحریر درآمده است.

مراد از کتابت، خط و شیوه رسم حروف و ابزار و وسایل متعلق به آن است و مقصود، کتابت دیوانی و انشایی و اسالیب آن نیست. مباحث این کتاب مطالعه خط نامه‌ها، نامه‌های نبی(ص) بر کاغذ و آنچه از نوشته‌ها بر سنگ حک شده است. خطاط‌ها به عنوان کتّاب شناخته می‌شوند و خط به کتابت شناخته می‌شود. به همین اسم کتابت در عنوان کتاب آمده است؛ چراکه در آن کتابت، دلالت بر خط و نوشتن و زیبا و نیکو کردن آن دارد.

این کتاب مشتمل بر مقدمه و شش فصل است. در فصل اول اصل خط عربی و نظریات نویسندگان متقدم پیرامون اساس خط و فرضیه‌های ایشان ذکر شده است. همچنین دیدگاه‌های متأخرین پیرامون خط و تحولات آن در نوشته‌های نبطی و عربی در عصر جاهلی و اموی مطرح شده است و این‌که اصل خط عربی از خط نبطی گرفته شده و عرب به دلیل آن‌که اهل تجارت بوده به خط نبطی و کتابت نیاز داشته است.

در فصل دوم، خط در صدر اسلام و نوشته‌هایی که در زبد و اسیس و حران و ام جمل کشف شده و ویژگی‌های این خطوط و مهم‌ترین نامه‌های پیامبر(ص) که به پادشان کشورهای عرب و عجم نوشته، نوشته‌های سنگی و مسکوکات در صدر اسلام و در عصر خلفای راشدین و نیز ویژگی‌های آن‌ها و خطوط مصاحفی که صحابه نوشته‌اند، ذکر شده است.

در فصل سوم، خط در عصر اموی مطرح شده است. نوشته‌های سنگی مانند: نوشته‌های حفنة الابیض و قبة الصخرة در این عصر فراوان است. همچنین مهم‌ترین مصاحف صحابه و تابعین معرفی شده است. پس از آن ویژگی‌های خط در عصر اموی و انواع شیوه نگارش و بزرگ‌ترین خطاطان و مباحثی از این دست ذکر شده است.

در فصل چهارم، خط عربی در عصر عباسی و تحولات خط و اسامی خطوط قدیمی و ارتباط آن‌ها با اسامی شهرها مطرح شده است. مهم‌ترین این خطوط عبارت است از: کوفی، ثلث، نسخ، مغربی، اجازه(توقیع) و... . زندگانی خطاط‌های مبدع در عصر عباسی مانند: ابن مقله، ابن بواب و یاقوت مستعصمی در فصل پنجم ذکر شده است.

فصل ششم طولانی‌ترین فصل است که حاوی ادوات کتابت از زمانی که انسان کتابت را شناخت تا زمانی‌که کاغذ در بسیاری از سرزمین‌های اسلامی منتشر شد و اماکن و آداب آن و در انتهای فصل از جوهر و دوات و چگونگی استفاده از آن سخن رفته است. در تمامی این مباحث از مصادر قدیم و جدید فراوانی استفاده شده است.‏

منابع مقاله

مقدمه کتاب.