بوارق القهر في تفسير سورة الدهر
بوارق القهر في تفسير سورة الدهر اثر تفسيرى ملا حبيب‌الله شريف كاشانى (1262ق-1340ق) مى‌باشد كه درصدد تفسير سوره مبارکه دهر برآمده است. آغاز اين تفسير به سال 1278ق در ماه ربيع‌الاول و پايان آن جمادى‌الاولى همان سال بوده است.
| بوارق القهر فی تفسیر سوره الدهر | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مؤسسه فرهنگی ضحی (محقق) کاشانی، حبیب‌الله بن علی‌مدد (نویسنده) |
| ناشر | شمس الضحی |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1383 ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | تفاسیر (سوره دهر) تفاسیر شیعه - قرن ۱۴ |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 102/933 /ک2ب9 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
رويكرد به‌كار گرفته شده در اين تفسير، شيوه عرفانى بوده كه در خلال آن، بحث‌هاى كلامى و فلسفى نيز مطرح شده است.
شيوه تفسير
مفسر بدون مقدمه وارد تفسير سوره دهر مى‌شود، تفسير بسمله را به سوره حمد و ديگر كتب خود احاله مى‌دهد. وى بدون اشاره به كلمات و معناى لغوى، شأن نزول، قرائت و مسائل ادبى، شرح و توضيح آيات را با رويكرد ذكر شده آغاز مى‌كند. البته اين بدين معنا نيست كه اصلاً، مسائل لغوى، ادبى با قرائت را اشاره ندارد، بلكه اشارة وى به اين مسائل بسيار كم مى‌باشد، براى مثال در صفحه 162 ذيل «انما نطعمكم...» مقول محذوف بودن اين كلام، تعبير به انّما، معناى عبوس و قمطرير و نسبت آن به يوم را بررسى مى‌نمايد.
و در صفحه 185 به قرائت مشهور در «و دانية عليهم» اشاره دارد و برخى وجوه ذكر شده در كتب تفسير را بيان مى‌دارد.
روش كلى وى بدين‌ترتيب است كه: ابتدا آنچه به قلب وى از معناى آيه و فرازهاى آن، خطور مى‌نمايد، مطرح نموده سپس اقوال ديگر مفسرين را بدون ذكر قائل، بيان مى‌دارد؛ مانند تفسير «الانسان» در صفحه 15 و 16 ذهن جوّال و نقّاد مفسر به وى امكان نقد و تحليل مطالب و گفته‌هاى مختلف را داده و در مقاطع گوناگون تفسير، اثر آن مشاهده مى‌شود، مانند: نقد برخى صوفيه در عدم اراده ظاهر قرآن ص305، اشاره به برخى عقادى نصارى مانند حرنانيين، برخى عرفا مانند سهروردى، قيصرى، محى‌الدين ابن عربى، مؤيد‌الدين جندى، پرداخته، در مواردى نقادى مى‌نمايد، جهت مطالعه مى‌توان به صفحات 57-59-75-96،20،51 مراجعه نمود.
مفسر مطالب خود را بعد از مطالب اوليه در هر مقطع در قالب عنوانهاى «بوارق» و «تنبيهات» بيان مى‌دارد، در «بوارق» مطالب و نكته‌هاى ظريف كلامى، فلسفى، عرفانى و گاهى ادبى را گوشزد مى‌نمايد و نام تفسير برگرفته از اين عنوان است، يعنى نكات ظريف و حكيمانه و لطيف.
ملا حبيب‌الله از شيوه تبيين قرآن به قرآن غافل نبوده و در مقاطع گوناگون جهت روشن شدن معانى قرآنى از آيات ديگر بهره مى‌برد. همچنين گاهى به بررسى روايات پرداخته در آشكار نمودن معانى آيات و بررسى ديدگاه قرآن از آنها كمك مى‌گيرد، مانند: ص25 و 23 در تفسير آيات به آيات و شرح حديث معرفت در ص9، شرح حديث«ان الشقى شقى في بطن امه..» ص153، و ذكر برخى روايات در ص27.
جهت روشن شدن بيشتر بيانات خود از شعرهاى عربى و فارسی نيز غافل نبوده و در مسائل گوناگون به آنها استشهاد مى‌كند مانند: استفاده از شعرهاى منسوب به حضرت علی عليه‌السلام در ص51 و شعرهاى فارسی در ص137. و نيز در تبيين ديدگاه خود از مقاطع ادعيه ائمه عليهم‌السلام نيز استمداد جسته به نقل آن مبادرت مى‌ورزد؛ مانند: ص136 و 137.
مفسر، تمثيلى بودن برخى بيانات قرآن در خصوص نعمتهاى بهشتى را در مقاطعى بيان مى‌دارد كه گوياى قبول آن نظريه مى‌تواند باشد؛ مانند ص191 و نقل كلام شيخ محمد غزالى در ص193.
لازم به يادآورى است كه با وجو رويكرد عرفانى، مفسر نقدهاى مختلفى به تأويلات صوفيه وارد مى‌داند و از اين باب به لعن آنها مى‌پردازد؛ مانند: ص304 به بعد در تأويل اقامه نماز، حج، زكات، وضو و..و در اين باب به كتاب «قماميس الدرر» اثر مؤلف، ارجاع مى‌دهد.
مسئله جبر و اختيار و ديدگاه «لا جبر و لا تفويض بل امر بين الامرين» نيز از نقطه‌نظر ايشان، دور نيفتاده و آن را ذيل «و ما تشاؤون الاّ ان يشاء الله» به‌طور تفصيل در صفحات 310 به‌بعد، مورد بحث قرار داده‌اند.
در پايان مى‌توان گفت مخاطب ايشان، اهل نظر و انسه‌گانهاى آشنا به مبانى فكرى و عقيدتى و نيز آشنا به مسائل و نظريات عرفانى مى‌باشد.
در ابتداى اين تفسير مقدمه‌اى از محقق ارجمند اقاى حسین درگاهى، درباره زندگی‌نامه مؤلف نگاشته شده است.
در اين نسخه آدرس آيات و منابع احاديث در پاورقى نمايان گشته است.
فهرستى از موضوعات كتاب نيز پايان دهنده مطالب آن مى‌باشد.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.