الصرف

الصرف
پدیدآوران	جامعة المدنیة العالمیة (نويسنده)
سال نشر	2009م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	2
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

الصرف (1)، کتابی آموزشی تألیف جامعة المدنية العالمية است، که در آن موضوع اضافه و نسبت در علم صرف مورد بحث قرار گرفته است. در انتهای آن نیز حروف زائد از دیدگاه ابن عصفور مطرح شده است. مباحث کتاب در 14 درس تألیف شده است.

تاریخ صرف همان تاریخ نحو است؛ چراکه نحو مشتمل بر همه قواعدی است که متعلق به آخر کلمات و ابنیه آن است. پس صرف، جزیی از اجزای نحو است. این دیدگاه علمای متقدم است که علم نحو را پایه‌ریزی کردند، لکن روشن است که قواعد صرف متأخر از قواعد اعراب وضع شده است‏.

اولین کتابی که مستقلاً در علم صرف نوشته شده و به ‌دست ما رسیده «التصريف» ابوعثمان مازنی (متوفی 249ق) است. این کتاب از آثار سیبویه و شیوه او ناشی شده است، اما همه مسائل صرف را در بر ندارد و از جموع و نسب سخن نگفته و بیشتر مسائل تصغیر را هم مطرح نکرده است‏.

از درس دوم، موضوع نسب با این توضیح آغاز شده است: نسب، بابی از ابواب صرف است. نویسنده پیش از ورود به این بحث از کتاب سیبویه کمک گرفته و عباراتش را پیگیری کرده است. سیبویه مطالبش را با این عبارت آغاز کرده است: «این باب اضافه است که همان باب نسبت است». سپس توضیح می‌دهد که منظور از اضافه در اینجا اضافه نحوی نیست، که اضافه اسم به اسم است، مانند: کتاب محمد یا کتاب الله، بلکه اضافه در بحث صرف بدین معناست که شخصی به قبیله یا شهری اضافه شود؛ مانند: هذا مصری، هذا عربی.‏ در درس‌های بعدی تا درس یازدهم، اضافه به کلماتی که آخر آنها واو یا الف یا یاء مشدد است، جمع مکسر، اسم جنس، اسم جمع و مانند آن، بحث و بررسی شده است.

در سه درس آخر، حروف زیادت از دیدگاه ابن عصفور معرفی و تبیین شده است. تصریف در حقیقت تغییر در کلمه به زیادت و نقصان است تا اینکه معنای مورد نظر حاصل شود. ابن عصفور تعداد حروف زیاده را ده دانسته که در «أمان و تسهیل» جمع شده است‏.

منابع مقاله

متن کتاب.