لغت فرس
| لغت فرس | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | اس‍دي، ع‍ل‍ي‌ب‍ن احمد (نویسنده) اقبال آشتياني، عباس (مصحح) |
| ناشر | چاپخانه مجلس |
| مکان نشر | ايران - تهران |
| سال نشر | 1319ش. |
| چاپ | چاپ صفر |
| موضوع | فارسی باستان - واژه‌نامه‌ها - فارسي |
| زبان | فارسي |
| کد کنگره | |
لغت فرس نوشته ابو منصور علی بن احمد اسدی طوسی(م 465ق) از بزرگان فصحا و بلغاى خراسان و استاد شعراى آن سامان و به قولی استاد فردوسی است. [۱] این اثر در موضوع ادبیات(لغت) است و توسط عباس اقبال تصحیح شده و ملحقاتی بر آن افزوده شده است.
این كتاب از مهم‌ترين و کهن‌ترين كتب موجود لغت فارسی است که مؤلف آن را به تحريض اردشير بن ديلمسپار قطبى نجمى شاعر که ظاهرا از شاگردان وی بوده از دیوانهای شاعران پیش از خود جمع آوری و به نگارش درآورده است. [۲]
كتاب لغت فرس را اسدى براى آن نوشت تا شاعران معاصر او در اران و آذربايجان كه با بعضى از لغات مستعمل در خراسان و ماوراء النهر آشنايى نداشتند، بتوانند مشكلات لغوى خود را در زبان درى مرتفع كنند. [۳]
این کتاب شامل لغاتی است که محقق آنها را بر اساس یکی از نسخه‌ها یعنی نسخه‌ای که اساس چاپ قرار گرفته، وجود دارد که محقق آنها را به دلایلی اصلی دانسته است. دیگر لغاتی است که به عنوان ملحقات در ذیل هر باب آمده این دسته از لغات در نسخه‌ی اساس نیست بلکه در سایر نسخ وجود دارند که الحاقی بودن آنها موردد تردید نیست؛ چرا که برخی از نسخ متعلق به اسدی نبوده و دیگران از روی این فرهنگ با افزودن و کاستن لغات و شواهد و وارد کردن تغییراتی در عبارات اسدی ساخته‌اند. [۴]
محقق اثر معتقد است تا زمانی که نسخه خطی از فرهنگ اسدی که قدمت زمان آن معلوم باشد به دست نیاید، باید در صحت انتساب جمیع نسخ معروف این کتاب به وی تردید کرد. [۵]
ترتيب كلمات در لغت فرس بر حسب حروف اواخر آنهاست. [۶] و نخست از حرف الف آغاز شده و به حرف یاء ختم شده است. اما چند حرف است که لغتی برای آنها نیامده است. [۷] نویسنده براى ايضاح هريك از لغات به ذكر شاهد يا شواهدى از شاعران مشرق در آن مبادرت نموده است. [۸]
محقق در مواردی که در عبارات متن لغتی فارسی و یا عربی نیاز به توضیح داشت آن را در حاشیه با تکیه بر دیگر فرهنگها معنا کرده است. در فهرست لغات ملحق به آخر کتاب کلیه‌ی لغاتی ذکر شده اعم از اصلی یا ملحقات یا مترادفات یا لغات استطرادی چه در متن و چه در حاشیه همه را بدون تشخیص به ترتیب حروف الفبا آورده است. [۹]
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن.
- صفا، ذبیح الله. تاریخ ادبیات ایران. تهران. فردوس. 1378ش. چاپ هشتم.
- هدايت، رضا قلى بن محمد هادى. مجمع الفصحاء. تهران. مؤسسه انتشارات امير كبير. 1382ق. چاپ دوم.