شرح و ترجمه صحیفه سجادیه
| شرح و ترجمه صحیفه سجادیه | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | فهری زنجانی، احمد (نويسنده) |
| عنوان‌های دیگر | صحیفه سجادیه از امام زین العابدین علی بن الحسین(ع) |
| ناشر | سازمان اوقاف و امور خیریه، انتشارات اسوه |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1388ش |
| چاپ | 2 |
| شابک | 978-964-542-003-1 |
| زبان | عربی - فارسی |
| تعداد جلد | 3 |
| کد کنگره | /ع8 ص30227 267/1 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
شرح و ترجمه صحیفه سجادیه عنوان اثری است 3 جلدی از سید احمد فهری زنجانی. آیت‌الله فهری این اثر را در ترجمه فارسی و شرح صحیفه امام سجاد(ع) نوشته است. صحيفۀ سجادیه(ع) از جمله كتابهایى است كه انتسابش به امام على بن الحسين سجّاد(ع) به تواتر نزد شيعه ثابت است. و در اجازات اصحاب شیعه، مخصوص به ذكر است
و بزرگانى از علما بر آن شرح نوشته‌اند. سند صحيفۀ موجود و متداول در ميان علما از عالى‌ترين اسناد است و به اتفاق آنان منتهى مي‌شود به امام باقر(ع) و برادر شهيدش زين بن على(ع).[۱]
شرح حاضر از روی نسخه‌ای نگاشته شده که در کتابخانه حرم رضوی(ع) است. به گفته شارح این نسخه یکی از چند کتابی است که در تخریب و بازسازی یکی از دیوارهای حرم مطهر از داخل صندوق جاسازی شده در آن دیوار به دست آمده است.[۲] نویسنده ضمن جملاتی در چند صفحه به توصیف و تبیین این نسخه می‌پردازد. با توجه به اینکه شرح حاضر از روی این نسخه نوشته شده، به نظر می‌رسد با ذکر این موارد که نویسنده در مقدمه ذکرشان کرده، تفاوت این شرح با شرحهای دیگر صحیفه سجادیه به دست بیاید. لذا ما این موارد را ذکر می‌کنیم:
- نسخه مورد استفاده در این شرح قديمى‌ترين نسخه در دسترس از صحيفه سجاديه است. البته دو نسخه قدیمی‌تر از این نسخه وجود دارد که یکی از آنها به خط امام باقر(ع) است كه نزد امام صادق(ع) محفوظ بوده و محتمل است از جملۀ مواريث امامت در نزد امام زمان(عج) باشد. دومی نسخه‌اى است به خط زيد بن على(ع). نسخه زيد بن على، در كتابخانه واتیکان است و و براى كسى امكان وصول به آن ميسّر نيست، مثل نسخه‌ايكه در نزد امام زمان(عج) مي‌باشد. اين دو نسخه با يكديگر كاملا مطابق بوده و يك حرف باهم اختلاف نداشته‌اند. فارغ از این دو نسخه، قديمى‌ترين نُسَخ این کتاب، نسخه‌هایى است كه تاريخ كتابت آنها به سالهاى 694 و 695 و 697 برمی‌گردد و نسخه‌اى كه بخطّ شهيد اول(734-784) است؛ درحالى‌كه نسخۀ به‌دست آمده از حرم مطهر امام رضا(ع) كه رونوشت صفحۀ اول و آخر آن در صفحات 17 و 18 جلد اول اين شرح ارائه شده، در سال چهارصد و شانزده نوشته شده است.
- دومين امتياز نسخه قديم، بلاغت چشم‌گيرى است كه در اكثر موارد اختلاف با نسخۀ معروفه، به چشم مي‌خورد. نویسنده برای جمع میان فصاحت و بلاغت نسخۀ قديم و خوف به انزوا كشيده شدن نسخۀ معروفه از صحیفه سجادیه(ع) هر دو نسخه را در يك جا چاپ و موارد اختلاف را با خط نسخ كه ممتاز از خط ثلث است و اصل صحيفه معروفه با خطّ ثلث نوشته شده مشخص کرده است. در عين‌حال از دو نکته نباید غفلت کرد:
- اول آنكه ترتيب دعاها در نسخه قديم مغاير با نسخۀ معروف است و آنچه در این چاپ مشاهده می شود به ترتيب نسخۀ قديم است .
- بعضى از دعاهاى نسخۀ معروف در نسخۀ قديم نبوده و نویسنده این شرح، نيز از چاپ آنها غفلت کرده است.
- سوّمين اختلاف نسخۀ قديمه با نسخۀ معروف، در ترتيب ذكر دعاها است كه پاره‌اى از آنها پس‌وپيش ذكر شده است.
- چهارمين اختلاف در شمارۀ دعاها است كه بعضى از دعاها در نسخۀ معروفه عنوانى مستقل دارد و در نسخۀ قديمه متمّم دعاى پيش است چنانچه دعاى اول و دوم در صحيفۀ مشهوره در صحيفۀ قديم، يك دعا بيش نيست.
- پنجمين اختلاف در عناوين دعاهاى دو نسخه است، چنانچه از فهرست آن پيدا است كه بعضى از عناوين نسخه معروفه اصلا در نسخه قديم نيست. مانند دعاى پنجم كه در صحيفۀ مشهور عنوانش (دعائه لنفسه و خاصته) ذکر شده و در نسخه قديم بدون عنوان است.
- ششمين اختلاف دو نسخه در ذكر صلوات‌ها است كه در نسخۀ قديم بسيار كم است، برخلاف نسخه معروف، كه در بسيارى از دعاهايش در سر فصول دعاها غالبا صلوات بر محمّد و آل محمد مذكور است. فقط در يك مورد در دعاى نسخۀ معروف صلوات نيست كه در نسخۀ قديم صلوات ذكر شده و آن دعاى(يا من تحلّ به عقد المكاره) است كه در آخر دعا صلوات ذكر شده است در صورتيكه در نسخۀ معروفه صلوات نيست هم چنانكه در آخر نسخۀ قديم صلوات مفصّلى بر حضرت محمد(ص) هست كه در نسخۀ معروفه نيست و اين دو مورد، نشانگر آن است كه نبودن صلوات در موارد ديگر نه از روى تعصّب است و نه از جهت تقيّه و احتمال ميرود كه اكثار در ذكر صلوات از باب تيمّن و تبرّك بوده كه بر حسب روايات موجب استجابت دعا است.
- چيزي كه به صحيفه مكشوفه در حرم حضرت رضا(ع) ارزش بى‌نظير مي‌دهد این است كه: سند روايت صحيفه در اين نسخه مذكور است و آن اينكه نويسندۀ اين صحيفه بنام حسن بن ابراهيم بن محمد الزامى است كه بسال 416 اين نسخه را نوشته است او از ابو القاسم عبد اللّه بن محمد بن سلمه فرهاذ جردى نقل ميكند كه: وى بنويسندۀ صحيفه كه حسن بن ابراهيم باشد اجازه داده است كه صحيفه را از استادش ابى بكر كرمانى روايت كند و ابوبكر كرمانى نخستين راوى سند است در اين صحيفه كه سندى است جداگانه از سندى كه در صحيفۀ مشهوره است و در آخر اين صحيفه مذكور است برخلاف صحيفه مشهوره كه سند آن در اول صحيفه ذكر شده است.[۳]
دعاهای اول تا یازدهم در جلد اول، دعاهای دوازدهم تا سی و یکم در جلد دوم و دعاهای سی و دوم تا پنجاه و چهارم در جلد سوم این اثر، ذکر، شرح و ترجمه شده است. شیوه نویسنده این است که ابتدا متن دعا را با خط زیبای قلم درشت و داخل کادر ذکر می‌کند، پس از پایان ذکر دعا به بیان شرح و ترجمه آن می‌پردازد. نویسنده در شرح ادعیه در این کتاب، بسیار از روایات استفاده کرده و شرحهای وی در هر دعایی دارای سرفصلهایی است و گاه مواردی را با عنوان «نکته» بیان داشته است. فهرست مطالب در جلد اول، بسیار مفصلتر از فهرست مطالب جلدهای دوم و سوم است، چون در جلد اول تمام سرفصلها را ذکر کرده ولی در جلدهای دوم و سوم فقط به بیان شماره دعا و شرح آن پرداخته است و سایر سرفصلهای زیرمجموعه دعای مورد نظر را نیاورده است.
صفحات 582 تا 584 جلد سوم کتاب نیز حاوی توضیحاتی درباره کتاب است که خواننده گرامی را به دلیل مراعات اختصار و عدم گنجایش حجم مقاله به مراجعه به آنجا ارجاع می‌دهیم.
پانویس
منبع مقاله
مقدمه نویسنده بر کتاب در جلد اول، فهرستها و محتوای مطالب.