المقدمة الجزولية في النحو

المقدمة الجزولیة فی النحو نوشته ابوموسی عیسی بن عبدالعزیز جزولی (متوفی 607ق)، مقدمه مشهوری در علم نحو معروف به «جزولیه» است. این اثر با تحقیق و شرح شعبان عبدالوهاب محمد منتشر شده است.

المقدمة الجزولية في النحو
پدیدآوران	جزولی، عیسی بن عبد العزیز (نويسنده) محمد، شعبان عبد الوهاب (محقق) نیل، حامد احمد (مصحح) جمعه، فتحی (مصحح)
سال نشر	1408ق - 1988م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

شارح نسخه‌های سه‌گانه کتاب جز نسخه لورقی را پر اشکال در ضبط دانسته است. وی همچنین سبب اقدام به شرح این مقدمه را دشواری فهم کتاب دانسته است؛ بدین‌جهت با تکیه بر «الکتاب» سیبویه، شرح صغیر ابوعلی شلوبین، المباحث الکاملیة علی المقدمة الجزولیة ورقی ، نیز شواهد قطر الندی، شرح شذور الذهب ابن هشام، شرح اشمونی، حاشیه صبان و دیگر کتب نحوی اقدام به شرح این اثر کرده است.‏

این کتاب از آثار سودمندی است که ابن مالک درباره آن می‌نویسد: کتاب قانون در نحو شیخ امام فاضل ابوموسی عیسی جزولی، اگرچه از حجم کمی برخوردارد است، لکن حاوی علم فراوانی است که فهمش دشوار است و حاوی لباب ادب و بهترین کلام عرب و متضمن نکات عربی است که اکثر شروح نحو فاقد آن است.‏

کتاب مشتمل بر دو باب است:

1. در باب اول در فصل اول زندگانی نویسنده و دوران و اساتید و شاگردانش معرفی شده است. از شاگردان او تنها نام نه نفر که شهرت علمی داشته‌اند در کتب تاریخ نحو ذکر شده است. پس از آن از جلسات علمی و نوشته‌های او بحث شده که همه آن‌ها در طول زمان از بین رفته و تنها مقدمه جزولی مانده است. در ادامه این فصل، شرح حال کاملی از شارحین مقدمه جزولی مطرح شده است که نوشته دو نحوی بزرگ ابوعلی شلوبین (در سه مجموعه الشرح الصغیر و الشرح الکبیر و التوطئه) و ورقی (با نام المباحث الکاملیة شرح المقدمة الجزولیة) است. پس از آن ویژگی‌های مقدمه جزولیه و اثبات صحت آن و اشتباهات ناسخ به هنگام کتابت و آراء علمای نحو درباره این کتاب آمده است. همچنین از علم نحو در اندلس و جایگاه علمای نحو در این سرزمین بحث شده است. در فصل دوم نیز از مذهب جزولی در علم نحو بحث شده و مطالبی که در کتب نحویون درباره او آمده گردآوری شده است.
2. در باب دوم کتاب نیز متن تحقیق شده جزولیه که مشتمل بر 82 باب است و به ترتیب طبیعی و به حسب ابواب معروف نحو: مقدمات،إعراب اسماء،اسماء مبنى،إعراب أفعال،أفعال مبنى، حروف، توابع، ما لا ينصرف و در خاتمه تصغير، نسب، امالة، مخارج حروف و تصريف ارائه شده است.‏

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.