الحلقة المفقودة في تاريخ النحو العربي
الحلقة المفقودة في تاريخ النحو العربي تألیف دکتر عبدالعال سالم مکرم (متولد 1944م) استاد زبان و ادبیات عرب، کتابی در موضوع تاریخ علم نحو
| الحلقة المفقودة في تاريخ النحو العربي | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مکرم، عبدالعال سالم (نويسنده) |
| ناشر | مؤسسة الرسالة |
| مکان نشر | لبنان - بیروت |
| سال نشر | 1413ق - 1993م |
| چاپ | 2 |
| شابک | - |
| موضوع | زبان شناسان عرب - زبان عربی - نحو - تاریخ |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /م7ح8 6063 PJ |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
نویسنده در این کتاب براین عقیده است که از عصر ابی الاسود تا عصر خلیل و سیبویه یک حلقه مفقوده ای وجود دارد. و در واقع دستور زبان عربی به معنای دقیق کلمه در کتاب سیبویه است. اما اطلاعات ما نسبت به وضعیت و جایگاه علم نحو قبل از خلیل و سیبویه بسیار محدود است و متاسفانه محققان به دلیل این محدودیت و فقر اطلاعاتی به آن نپرداختهاند.
اما این طبیعی نیست که کتاب سیبویه به این شکل از بلوغ و کمال یک دفعه بوجود آمده باشد و ریشههای قبلی نداشته باشد که حیات و رشد آن را فراهم کند.
این کتاب در واقع به دنبال کاوش و روشن کردن این دوران و عالمانی است که حاصل تحقیقات و پژوهشهای آنها در کتاب سیبویه نمود پیدا کرده است.
نویسنده در موضوع اشخاصی که قبل از خلیل و سیبویه ساختار نحو عربی را پایه ریزی کردند، مطالب کتابش را به دو بخش تقسیم نموده است. در بخش اول درباره نحویان بصری قبل از خلیل و سیبویه سخن گفته [۱] و در بخش دوم به بررسی زندگی برخی از اشخاص اثر گذار کوفی در نحو را که قبل از خلیل و سیبویه میزیستند پرداخته است.[۲]
خلاصه نظر مؤلف در موضوع پیدایش علم نحو آن است که این مسئله مرتبط با دانشهای سابقی از عصر جاهلی و در دوران اسلامی به ویژه در زمینه خواندن و نوشتن است. [۳]
در این میان اصول اولیه علم نحو به دست علی بن ابیطالب(ع) پیریزی شد و او این اصول را با تقسیم بندی کلمه به اسم، فعل، و حرف پایه گذاری کرد و این کار اولین گام در مسیر طولانی دستور زبان بود و به دستور ایشان توسط شاگرد ایشان ابوالاسود دوئلی ابوابی به آن اضافه شد. [۴] پس از ابوالاسود شاگردانش عبدالرحمن بن هرمز، نصر بن عاصم، یحیی بن یعمر، عنسبة بن معدان مهری در رشد این علم گام برداشتند. [۵]
نویسنده در بخش دوم به ریشههای اولیه نحو کوفی پرداخته [۶]، اکثر مورخان بیان میکنند که اولین ریشههای نحو کوفی به دست ابوجعفر رؤاسی ظاهر گردید[۷] و اینکه او اولین مؤسس نحو در کوفه بوده و این که او اولین کسی بود که برای کوفیان کتاب نوشت و مهمترین دلیل بر این مطلب گفتار شاگردش فراء بر این مطلب است.[۸]