العقد الثمين في تراجم النحويين(ذهبی)

العقد الثمين في تراجم النحويين(ذهبی، محمد بن احمد)
پدیدآوران	ذهبی، محمد بن احمد (نويسنده) مراد، یحیی (محقق)
ناشر	دار الحدیث
مکان نشر	مصر - قاهره
سال نشر	1425ق - 2004م
چاپ	1
موضوع	زبان شناسان عرب - سرگذشت نامه و کتاب شناسی - زبان عربی - نحو - کتاب شناسی
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	0 ‎‏/‎‏ذ‎‏9‎‏ع‎‏7‎‏ 6063 PJ
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

العقد الثمین فی تراجم النحویین مشتمل بر شرح‌حال علمای نحوی است که ذهبی (متوفی 487ق) در کتاب «سیر اعلام النبلاء» ذکر کرده است. گزینش تراجم و تحقیق کتاب توسط یحیی مراد انجام شده است.

سیر اعلام النبلاء، کتابی در تراجم‌نگاری تألیف شمس الدین محمد بن احمد ذهبی است. ظاهراً او در حدود 732ق تألیف سیر را آغاز کرده و در حدود 739ق آن را به پایان رسانده است. ذهبی در تألیف این کتاب، همچون دیگر آثارش از منابع فراوانی استفاده کرده است، برای نمونه: تاریخ نیشابور اثر ابوعبدالله حاکم نیشابوری، تاریخ جرجان سهمی و الارشاد فی معرفة علماء الحدیث ابویعلی خلیلی قزوینی.‏

ذهبی در کتاب السیر تراجم اعلام امت را به ترتیب زمانی از زمان صحابه در قرن اول تا عصر خود (قرن هشتم هجری) گردآورده است. این موسوعه قطور مشتمل بر هزاران شرح‌حال متنوع درباره صحابه، تابعین، فقها، مفسرین و... است. این کتاب بیش از سی جلد است و محقق نحو و لغت به سختی می‌تواند شرح‌حال شخصیتی را که می‌خواهد بیابد؛ لذا به دوازده کتاب مستقل و هر کتاب با عنوان خاص تقسیم شده است؛ مثلاً تراجم صحابه و تابعین در کتاب مستقل با عنوان «نزهة المتقین فی تراجم الصحابة و التابعین» ذکر شده است. کتاب حاضر نیز حاوی شرح‌حال نحویونی است که ذهبی در السیر آورده است. این کتاب «ریسمان گرانبها در شرح حال نحویون» نامیده شده به امید اینکه خداوند به‌وسیله آن نفع رسانده و آن را در ترازوی حسنات نویسنده در روز قیامت قرار دهد.‏ در ابتدای اثر به زندگینامه مختصر و آثار ذهبی اشاره شده است.

ابوالاسود، ابوالموجه، ابو بحر بن عاص، ابوحاتم سجستانی و ابوحنیفه اولین نحویون ذکر شده در کتاب و معاذ بن مسلم، مورج بن عمرو، نفطویه، یاقوت و یونس بن حبیب ضبی آخرین ایشان است. نویسنده در رابطه با هر شخصیت ابتدا نام و مکان تولد و مهم‌ترین اثرش را متذکر شده است. سپس اساتید، شاگردان و دیگر آثارش را آورده است. در انتها نیز سخن دیگران درباره او و احتمالات در سال وفاتش را مطرح کرده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. معینی، محسن، دانشنامه جهان اسلام، جلد 25، ص 580 تا 582؛ به آدرس اینترنتی:

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1694775