المدارس الإسلامیة فی الیمن

المدارس الإسلامیة فی الیمن
پدیدآوران	اسماعیل بن علی اکوع (نویسنده)
ناشر	مؤلف
مکان نشر	صنعا - یمن
سال نشر	1980م /1400م
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏

المدارس الإسلامیة فی الیمن، اثر اسماعیل بن علی اکوع، کتابی است حاوی شرح کوتاه یکصد و هشتاد و نه مدرسه علمیه در کشور یمن که از قرن ششم (520 هجرى) تاکنون در آن کشور ساخته شده است.

مطالب کتاب براساس تاریخ ساخت مدارس تنظیم شده است. نگارنده در شرح هرمدرسه، از بانى، سازندۀ و زمان ساخت مدرسه مى‌گوید و محل وقوع و گاه طرح و نقشه مدرسه و جزئیات ساختمانى آن و احیانا تصویرى از آن را مى‌آورد. از تأسیسات و امکانات رفاهى و آموزشى (کتابخانۀ) برخى از مدرسه‌ها یاد مى‌کند و کسانى را که در هرمدرسه تدریس کرده‌اند نام مى‌برد و احوال شخصیه آنها را مى‌آورد و از تألیفات آنها مى‌گوید و گاه به منابع و متون درسى مدرسه نیز اشاره مى‌کند و از تحصیل‌کردگان در هرمدرسه مى‌گوید و گاهى به حقوق و مزایاى معلمان هم اشاره مى‌کند.

نگارنده از آداب و رسوم تحصیل و تدریس در مدارس یمن نمى‌گوید و به محل تأمین هزینه مدارس نمى‌پردازد، از مراحل تحصیل و شروط آن یاد نمى‌کند و به کاربرد‌‌های مدرسه (تنها محل تدریس است یا خوابگاه و حجره هم دارد) اشاره نمى‌کند. از مدرسه‌‌‌های خاص مذاهب فقهى نمى‌گوید. به اوضاع و احوال اجتماعى، سیاسى و اقتصادى مؤثر در کاهش یا گسترش اهتمام به مدارس و اصولا اوضاع اجتماعى دخیل در حیات مدارس اسلامى در یمن اشاره نمى‌کند و از تخریب و ترمیم مدارس یا توسعه آنها یاد نمى‌کند و به ارتباط مدرسه با مسجد هم نمى‌پردازد. نوع معمارى این مدارس را هم مسکوت گذاشته است و نیز معلوم نکرده است که چرا از مدارس پیش از قرن ششم (520 هجرى) چیزى نگفته است، آیا پیش از آن در یمن مدرسه علمی‌‌های نبوده است‌؟

با این همه، این اثر در نوع خود بدیع و ارزشمند است و براى تألیف آن زحمت بسیار کشیده شده است و مى‌تواند براى یمن‌پژوهان و علاقه‌مندان به تاریخ فرهنگ در یمن و محققان تاریخ آموزش اسلامى در آن کشور مفید افتد. جاى چنین کتابى دربارۀ مدارس ایران خالى است. شایسته است این کتاب را با مقاله پایانى جلد سوم کتاب «دراسات تراثیة فى التربیة الاسلامیة1» اثر محمود قمبر؛ و فصل چهارم کتاب «التربیة الاسلامیة فى القیروان فى القرون الهجریة الثلاثة الاولى2» اثر عثمان حجازى و نیز مقاله هفتم از جلد سوم کتاب «التربیة العربیة الاسلامیة: المؤسسات و الممارسات، ج 33» مطالعه کرد.

منابع مقاله

رفیعی، بهروز، کتابشناسی تحلیلی توصیفی تعلیم و تربیت در اسلام (گزیده منابع عربی)، پژوهشکده حوزه و دانشگاه، قم، چاپ یکم، 1381ش