الإمامة و التبصرة من الحيرة
| نام کتاب | الإمامة و التبصرة من الحيرة |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | مدرسه الامام المهدی (عج) (محقق)
ابن بابویه، علی بن حسین (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 223/2 /الف2الف8 |
| موضوع | امامت - احادیث
محمد بن حسن (عج)، امام دوازدهم، 255ق. - |
| ناشر | مدرسة الإمام المهدي (علیه السلام) |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 329 هـ.ق |
| کد اتوماسیون | 1583 |
معرفى اجمالى:
«الإمامة و التبصرة من الحيرة» اثرى از ابو الحسن على بن الحسين بن بابويه القمى معروف به صدوق اول،كه به موضوع امامت به نحو عام و به
موضوع غيبت امام مهدى عليه الصلاة و السلام به طور ويژه پرداخته است.البته مباحثى
كه دربارۀ امامت به نحو عام در اين اثر آمده مباحثى است كه با امر غيبت و شؤون آن
مرتبط است نه مباحث اصل امامت.با پيچيدگى‌هاى خاصى كه داراست.از اين‌رو،روى
سخن در اين اثر با كسانى است كه به«امامت»به‌عنوان اصلى از اصول مذهب باور
دارند و ليكن در شخص هر امامى پس از امام ديگر با هم اختلاف نظر پيدا نموده‌اند.
اين معنا از عناوين ابواب كتاب به خوبى پيداست.خط سيرى كه در اين ابواب دنبال مى‌شود
اتصال سلسلۀ امامت از زمان حضرت آدم عليه السلام و خالى نبودن زمين از
امام و حجت خدا(چه حاضر و چه غائب)و نيز انحصار امامت در خاندان محمد مصطفى
صلى اللّه عليه و آله و سلّم حسب نصوص وارده مى‌باشد.مؤلف در ابواب 6 تا 17 كتاب
حاضر به نقد ديدگاه‌هاى كسانى مى‌پردازد كه از امامت ائمه اثناعشر روى گردانده و به امامت
كسانى ديگر از اين خاندان معتقد شده و يا اينكه در يكى از ايشان متوقف گشته‌اند.در برخى
ديگر از ابواب كتاب با اعتقاد فرقه‌هايى از شيعه كه به انكار امامت برخى امامان دوازده‌گانه
و يا شك در امامت ايشان گرديده و يا كسى را با امام در امر امامت شريك ساخته‌اند
به معارضه و مبارزه پرداخته است.
اما در خصوص موضوع«غيبت»مؤلف كتاب دست به ابداع و نوآورى زده است‌چرا كه ميان روش اهل حديث كه تنها بر نصوص اعتماد مى‌ورزند و بين اسلوب اهل
كلام كه به بحث آزاد رهاى از قيد و بند نصوص ملتزمند گرد آورده است.از اين‌رو
وى در مقدمۀ كتاب تمام فروض و تشكيكات را به روش متكلمان مورد بررسى قرار داده سپس نتايج
به دست آمده را براى رسيدن به محتواى نصوص به كار مى‌گيرد.از سويى چونان محدثى
محض به بررسى حديث از جوانب مختلف پرداخته تا سرانجام به نتايج مورد نظر براساس
تعبّد و انقياد به سنت شريف معصومان عليهم السلام دست يابد.
مع الأسف اثر حاضر دچار نقص و كاستى شده و بخشى كه مرتبط با موضوع بحث يعنى امام
مهدى عليه السلام و غيبت ايشان است در دسترس نيست اما خوشبختانه آن مقدار كه از آن باقى
مانده خط سير بحث را به نحو كلى براى ما ترسيم مى‌نمايد و هدف اصلى مؤلف را از نگارش آن
بيان مى‌دارد.اين نقص و كاستى توسط محقق اثر،با توجه به همان سير بحث كه مؤلف ترسيم نموده
است،جبران گرديده و ايشان در رابطۀ با موضوع اصلى كتاب مطالبى نگاشته‌اند.
اهميت كتاب
«الإمامة و التبصرة»از گنجينه‌هاى ارزشمندى است كه از هجوم حوادث و وقايع
شكننده محفوظ مانده و به‌ويژه در موضوع غيبت قديمى‌ترين اثرى است كه
در دسترس ما قرار دارد چرا كه مؤلف متوفاى سال 329ق است و حال آنكه آثار مهم
ديگرى كه در موضوع غيبت نگاشته شده و موجود است«إكمال الدين»شيخ صدوق متوفاى
381ق،«الغيبة»نعمانى و نيز شيخ مفيد متوفاى 413ق و همچنين«الغيبة»
سيد مرتضى متوفاى 436ق و شيخ طوسى متوفاى 460ق مى‌باشد كه همگى بعد از
عصر ابن بابويه به نگارش درآمده‌اند.
نكتۀ ديگرى كه به اهميت اثر حاضر مى‌افزايد اشتمال آن بر رواياتى ناب و ارزشمند
است كه در هيچ يك از آثار حديثى موجود اثرى از آنها به چشم نمى‌خورد.
اين كتاب از جهت ديگر نيز حائز اهميت است و آن اينكه على‌رغم نقص موجود در آن،كتاب مشتمل
بر 87 حديث است كه اين احاديث مى‌توانند به عنوان اصل و منبع رواياتى كه در كتب متأخر درج شده در نظر
گرفته شوند و ما از اين طريق بتوانيم بسيارى از تحريف‌ها و تصحيف‌ها را در روايات موجود
در آثار متأخر تصحيح و اصلاح نماييم.
مباحث ارزشمندى كه مرحوم ابن بابويه در مقدمه كتاب با روشى مستحكم دربارۀ موضوع
غيبت بيان مى‌دارد،در شناخت ما نسبت به موضوع«غيبت»تأثيرى عميق نهاده است
و اين موضوع اهميت اثر حاضر را مضاعف مى‌سازد.
به گفتۀ پژوهشگر اثر حاضر،تا قبل از زمان علامه مجلسى،مؤلف بحار الانوار،اطلاعى از وجود چنين
اثر ارزشمندى در دست نبود و علامه مجلسى اولين كسى بود كه از آن به عنوان مصادر بحار ياد كرد و
نسخه‌اى قديمى از آن در اختيار داشت.
اما محقق به دو نسخه از اين اثر نفيس دست يافته است:1-نسخۀ علامه مجلسى كه در
رجب المرجب 1097ق تحرير گشته است.اين نسخه در كتابخانۀ علامه سيد محمد على روضاتى
اصفهانى موجود است.
2-نسخه‌اى كه محدث بزرگوار شيخ عبد اللّه بن نور اللّه البحراني ضمن يكى از مجلدات موسوعۀ
«عوالم العلوم و المعارف»آورده است.بحرانى يادآور مى‌شود كه اين نسخه از روى نسخه‌اى
كه به خط خود مصنف نگاشته شده اقتباس و به دقت با آن مقابله گرديده است.اين نسخه
در مجموعۀ نسخ خطى كتابخانۀ آيت اللّه مرعشى نجفى قم نگهدارى مى‌شود.
نسخۀ اصلى كه اين دو نسخه از روى آن تهيه گرديده به خط حسين بن على بن الحسين الحميرى است
كه در محرم الحرام سال 479 ه.ق كتابت شده است با اين تفاوت كه نسخه مجلسى ظاهرا
بدون واسطه از نسخۀ حميرى نقل شده ولى نسخۀ«عوالم»با واسطه.
نسخه حاضر در برنامه با تحقيق و پژوهش آقاى سيد محمد رضا حسينى جلالى و مقدمه مفصل ايشان در قطع
وزيرى با جلد گالينگور در 304 صفحه براى دومين‌بار در سال 1412 ه1992/ م توسط«موسسۀ
آل البيت لاحياء التراث»بيروت،منتشر شده است.
منبع:مقدمه محقق
پیوندها