متشابه القرآن و مختلفه
| نام کتاب | متشابه القرآن و مختلفه |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | ابن‌شهرآشوب، محمد بن علی (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 85/1 /الف2م2 1328 |
| موضوع | تفاسیر شیعه - قرن 6ق.
قرآن - متشابهات و محکمات |
| ناشر | بيدار |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | |
| کد اتوماسیون | 1538 |
مولف
محمد بن على بن شهر آشوب مازندرانى، متوفاى 588 هجرى.
موضوع
تفسير قرآن به صورت موضوعى و در خصوص آيات متشابه و محتاج به توضيح و آيات مورد اختلاف علما در موضوعات گوناگون.
پيشينه تأليف
قرآن درياى عميقى است كه هركس گوشه‌اى از آن را ديده، غرق آن شده و محو جمال و زيبايى آن گشته است.
عناوين مورد تحقيق در قرآن بسيار فراوانند و علاوه بر تفسير و تأويل، عناوينى از قبيل: ناسخ و منسوخ، مَجازهاى قرآن، اسباب النزول، غريب القرآن، اعراب قرآن، لغات قرآن، فضائل قرآن، علم قراءت و تجويد و...هم تأليفاتى را به خود اختصاص داده‌اند.
يكى از موضوعات مهم قرآنى مسئله محكم و متشابه است.
در اين زمينه اولين كسى كه دست به قلم برده حمزة بن حبيب زيّات كوفى متوفاى 156 هجرى و از اصحاب امام صادق عليه السلام است كه معروف به امام القّراء مى‌باشد.
پس از او ديگران نيز كتبى با نام متشابه القرآن تأليف نمودند از جمله:
- ابو عبد الله محمد بن هارون
- حسن بن حسن بن موسى نوبختى م 310 ه
- محمد بن احمد عميدى صاحب تنقيح البلاغه م 433 ه
- صدر المتألهين شيرازى م 1050 ه، و...
از مؤلف
ابن شهر آشوب كه در موضوعات مختلف تأليفات گرانبهايى دارد، در علوم قرآنى نيز سه كتاب ارزشمند به يادگار گذاشته كه عبارتند از:
1 - الأسباب و النزول
2 - متشابه القرآن و مختلفه (كتاب حاضر)
3 - المناقب، كه در آن آيات فراوانى را در فضائل اهل بيت عليهم السلام بيان نموده است.
عناوين كتاب
كتاب متشابه القرآن در دو جلد تأليف شده است .جلد اول اين كتاب شامل:
1 - بحث‌هاى توحيد و اصول دين و صفات الهى
2 - خلقت آسمان و زمين و ديگر موجودات
3 - سعادت و شقاوت و قضا و قدر
4 - نبوت و قصص أنبياء عليهم السلام
5 - بحث‌هاى متفرقه به عنوان مفردات
جلد دوم كتاب نيز شامل بحث‌هايى است از جمله:
1 - آيات قرآن پيرامون پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله و سلم
2 - فضائل اهل بيت پيامبر عليهم السلام
3 - موضوعات متفرقه مانند توبه، قيامت و...
4 - آيات اصول فقه و فقه
5 - ناسخ و منسوخ
6 - نوادر
روش بحث
ابن شهر آشوب مازندرانى در اين كتاب بحث‌ها را چينش موضوعى داده و از تفسير ترتيبى قرآن اجتناب كرده، علت آن هم روشن است زيرا دسترسى به مطلب مورد نظر و بحث دلخواه به سادگى امكان پذير است.
در اين كتاب تمام قرآن تفسير نشده، بلكه فقط آيات متشابه و آياتى كه مورد اختلاف علما يا مفسرين قرار گرفته‌اند تبيين شده‌اند ؛ لذا دسترسى به مطلب دلخواه در اين نوع تفسير گزينشى مشكل است.
با ترتيب موضوعى و قرار دادن هر دسته آيات در يك عنوان، اولا تمام آيات مربوط به يك موضوع به سهولت بررسى مى‌گردد و ثانيا از تكرار بسيارى از آيات در جاهاى مختلف كتاب پرهيز مى‌شود و لازم نيست در هر كجا به موضوع خاصى رسيد تمام آيات سابق و لاحق را در آن موضوع تكرار كند.
چاپ
كار تحقيق و تصحيح و مقابلۀ كتاب و استخراج آيات در اين چاپ بر عهدۀ حجة الاسلام حسن مصطفوى بوده و در ابتداى كتاب نيز علامه شهرستانى مقدمه‌اى بر آن نوشته و بحث‌هايى پيرامون محكم و متشابه و حكمت وجود متشابه در قرآن آورده كه بسيار زيبا و خواندنى است.
در پايان كتاب فهرست مطالب آمده و پس از آن فهرست آياتِ بحث شده در كتاب، به ترتيب سوره‌هاى قرآن ذكر شده است.
پیوندها
مطالعه کتاب متشابه القرآن و مختلفه در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور