تاریخ اسلام (1): سیره رسول خدا(ص)

تاریخ اسلام (1): سیره رسول خدا(ص)
پدیدآوران	محمدي، رمضان (نویسنده) حسینیان مقدم، حسین (نویسنده) داداش‌نژاد، منصور (نویسنده) مرکز مديريت حوزه هاي علميه، دفتر تدوين متون درسي حوزه هاي علميه (نویسنده)
ناشر	مرکز مديريت حوزه هاي علميه. دفتر تدوين متون درسي حوزه هاي علميه
مکان نشر	ايران - قم
سال نشر	1398ش.
چاپ	1
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

تاریخ اسلام (1): سیره رسول خدا(ص)، تألیف جمعی از نویسندگان، کتابی است یک جلدی به زبان فارسی با موضوع تاریخ اسلام و به‌طور خاص تاریخ زندگانی پیامبر اکرم(ص). این اثر فشرده، توسط دفتر تدوین متون درسی حوزوی و پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، به‌عنوان متن درسی برای طلاب سطح ۲ حوزه‌های علمیه و دانشجویان رشته تاریخ اسلام و رشته‌های همگون با آن در مقطع کارشناسی ارشد تهیه شده است.

ساختار

کتاب در یک مقدمه و چهار فصل ارائه شده است که در ۱۷ گفتار می‌گنجد. در نگارش این اثر از ۳۱۳ منبع فارسی و عربی، از منابع دست اول و دوم تاریخی کتاب‌های شیعه و اهل ‌سنت استفاده شده است.

گزارش محتوا

فصل اول کتاب به بیان کلیات و مفاهیم می‌پردازد. سه گفتار از ۱۷ گفتار کتاب در این فصل ارائه شده است. در این فصل با مفاهیم و ضرورت مطالعات تاریخی آشنا شده و معنای جاهلیت، محدوده زمانی و ویژگی‌های جاهلیت از منظر قرآن به‌عنوان مقدمه شناخت تاریخ اسلام واکاوی می‌شوند. پس از آن مهم‌ترین و کهن‌ترین منابع سیره که به‌طور عام ضرورت هر پژوهشگر مباحث تاریخی است، معرفی می‌شود.

در فصل دوم که عنوان آن زندگی رسول خدا(ص) از تولد تا بعثت است، گفتار‌های چهارم و پنجم و ششم کتاب ارائه شده است؛ این فصل در شرح زندگانی رسول خدا و از فصل‌های اصلی کتاب و دارای دو بخش است: بخش اول، بیشتر در معرفی اوضاع جاهلی و نیاکان آن حضرت است و بخش دوم نیز روایات مربوط به زندگی قبل از بعثت آن حضرت را مورد توجه و نقد و تحلیل قرار می‌دهد و از میان انبوه روایات مربوط به زندگانی قبل از بعثت ایشان، روایات صحیح انتخاب و حوادث مربوط به این دوره از زندگی آن حضرت نقل می‌شوند.

عنوان فصل سوم، زندگانی رسول خدا(ص) از بعثت تا هجرت است. گفتار‌های هفتم، هشتم، نهم، دهم و یازدهم، در این فصل ارائه شده است. در گفتار هفتم، از بعثت رسول خدا(ص) صحبت می‌شود. خود این گفتار پنج سرفصل مهم دارد که عبارتند از: بعثت رسول خدا، مفهوم‌شناسی دعوت، ویژگی‌های دعوت پیامبران، شیوه دعوت پیامبران و مخاطبان دعوت آنها. در هشتمین گفتار، دعوت پیامبر خاتم(ص) به‌طور خاص، بیان می‌شود که در آن از دعوت در عصر مکی که به‌صورت دعوت‌های پنهان و آشکار بوده است، به‌طور مجزا بحث می‌شود. در گفتار نهم، واکنش مکیان در برابر دعوت پیامبر خدا(ص) تبیین می‌شود. دهمین گفتار، در بیان هجرت به حبشه است که در آن از چگونگی هجرت، جمعیت مهاجران و واکنش قریش به هجرت، صحبت می‌شود. همچنین در این گفتار از تحریم‌های ظالمانه قریش علیه مسلمانان، سیر شبانه و معراج پیامبر(ص)، استقبال فرهیختگان از دعوت جدید، درگذشت خدیجه(س) و ابوطالب، که حامیان دعوت پیامبر(ص) بودند و علل مخالفت مکیان صحبت شده است. در گفتار یازدهم از دعوت فرامنطقه‌ای پیامبر خدا(ص) صحبت می‌شود؛ در این گفتار از سفر ایشان به طائف، دعوت دیگر قبایل عرب و دیدارشان با یثربیان صحبت به میان می‌آید و همچنین از تلاش‌های افول‌گرایانه قریش برای آگاهی از پیمان عقبه و همچنین توطئه قتل پیامبر خدا(ص) که با خوابیدن امیرالمؤمنین(ع) در بستر ایشان، خنثی شد، صحبت می‌شود.

عنوان فصل چهارم کتاب، زندگانی رسول خدا از هجرت تا رحلت است که گفتار‌های دوازدهم تا هفدهم را به خود اختصاص داده است. در ابتدای این فصل درباره مطالب آن چنین می‌خوانیم: پس از بررسی تحولات عصر مکی که مدت آن ۱۳ سال بود، در این فصل ضمن پنج بخش به رخدادهای دوران مدنی که مدت آن ۱۰ سال است، خواهیم پرداخت. در بخش اول، نخستین اقدامات رسول خدا(ص) پس از حضور در مدینه، مانند ساختن مسجد و تنظیم پیمان‌نامه عمومی، بررسی می‌شود. در بخش دوم، جهادها و غزوات رسول خدا(ص)، در بخش سوم، سیره پیامبر و گسترش و توسعه اسلام و در بخش چهارم، دستاوردهای رسالت پیامبر(ص) و در بخش پنجم، زندگی فاطمه زهرا(س) بررسی خواهد شد.

در بخشی از مطالب کتاب که در آن به ماجرای غصب فدک اشاره شده، چنین می‌خوانیم: از جمله اختلاف‌های فاطمه زهرا و دستگاه خلافت، موضوع فدک بود. فدک، روستایی در نواحی خیبر در شمال حجاز بود که در سال هفتم هجری بدون جنگ فتح شد و در اختیار پیامبر قرار گرفت. پیامبر پس از نزول آیه ۲۶ سوره اسراء، فدک را به دختر خود فاطمه زهرا(س) بخشید. پس از رسیدن ابوبکر به خلافت، وی فدک را در اختیار حکومت قرار داد و از تصرف فاطمه زهرا(س) در آن، جلوگیری کرد. فاطمه(س)، امام علی(ع) و ام‌ایمن را گواه گرفت که فدک از آن اوست، اما ابوبکر سخن او را نپذیرفت و فدک را به او بازنگرداند. اختلاف‌های میان فاطمه(س) و ابوبکر، بیش از پیش شدت گرفت و آن حضرت در خطبه‌ای مشهور به خطبه فدکیه، با تأکید بر موضوعاتی چون توحید و نبوت و امامت، حقوق خود و اهل‌بیت(ع) را یاد کرد و پیروی از اهل‌بیت(ع) را موجب استواری جامعه و پیشوایی ایشان را موجب وحدت دانست. بعدها مأمون، در سال ۲۱۰، مالکیت فدک را به فرزندان حضرت زهرا(س) برگرداند. پس از چنین اقداماتی، ابوبکر و عمر تلاش کردند رضایت فاطمه(س) را جلب کنند، اما فاطمه(س) از ایشان راضی نشد و اظهار کرد که شکایت از ایشان را نزد رسول خدا(ص) خواهد برد. همچنین آن حضرت(س) در بستر بیماری، هنگامی که زنان مهاجر و انصار به ملاقاتش آمده بودند، خطبه‌ای خواند و از رفتارهای ناصواب آنان و شوهرانشان علیه خاندان پیامبر(ص) گله کرد و بر حق همسر خویش در جانشینی پیامبر و سبقت و فضیلت وی تأکید ورزید.

وضعیت کتاب

فهرست مطالب، در ابتدای اثر و منابع و ماخذ در انتهای آن ذکر شده است. در پایان مقدمه، از طرف دفتر تدوین متون درسی حوزه‌های علمیه و پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، از مجری این کتاب، حجت‌الاسلام‌ رمضان محمدی و نویسندگانش که عبارتند از: همو و حجت‌الاسلام دکتر حسین حسینیان مقدم و دکتر منصور داداش‌نژاد سپاسگزاری شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.