البديع (ابن خالویه)
| البديع (ابن خالویه) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | [[]] (نویسنده)
[[]] (محقق) [[]] (مترجم) |
| کد کنگره | |
البدیع یا «البدیع فی القراءات» تألیف ابوعبدالله حسین بن احمد بن خالویه (متوفی 370ق)، مشتمل بسیاری از حروف قرائات از قاریان مشهور و شاذ است. ابن خالویه کتاب البدیع را برای سیف الدوله حمدانی نوشته است.[۱] تحقیق کتاب نیز به قلم أ.د. جاید زیدان مخلف است.
ابن‌خالویه را باید از معدود عالمان ایرانی دانست که نسبت به نظریۀ قرائات سبع ابن‌مجاهد، رویکردی تأیید‌آمیز نشان دادند، تا‌آنجا‌که وی با نوشتن کتاب اعراب القراءات السبع، نظریۀ ابن‌مجاهد را مبنای اثر خود قرار داد و به تبیین نحوی قرائات هفت‌گانه پرداخت. با‌این‌همه، گرایش ابن‌خالویه به قرائـات هفت‌گانه به اندازه‌ای نبود که به‌کلی قرائات دیگر را نادیده انگارد. همین جـامع‌نگری وی به قرائـات، انگیـزه‌ای برای تـألیف کتـاب گسترده‌ای با عنوان «البدیع فی القراءات» بود که دربردارندۀ بسیاری از حروف قرائات از قاریان مشهور و شاذ است. اکنون تنها نسخه‌ای مختصر دربردارندۀ قرائات شاذ از این کتاب گسترده بر جای مانده است.[۲]
از ویژگی‌های کتاب می‌توان به ایجاز و وضوح در ارجاع اشاره کرد. نویسنده اگرچه بنای بر ایجاز داشته و کمتر ارجاع می‌دهد، اگر ارجاع را مطلق بیاورد به همان سوره ارجاع داده است و اگر به غیر آن ارجاع داده باشد نام سوره را ذکر می‌کند[۳] تکرار مثال در جای خود و علو سندی کتاب از طریق ابن مجاهد از دیگر امتیازات کتاب است.[۴]
نویسنده به روایت حفص از عاصم توجه خاص داشته است و این از مزیت‌های کتاب البدیع است؛ چراکه حفص قرائتی است که در بیشتر سرزمین‌های اسلامی به آن قرائت می‌کنند و قرآن بر این قرائت چاپ می‌شود.[۵]
ابن خالویه در حواشی البدیع و با تألیف اثر مستقلی با عنوان المجدول فی القراءات، به تکمیل کار خود در البدیع پرداخت. تحقیقات ابن‌خالویه در باب قرائات، از مهم‌ترین منـابع در آثـار پسین، دربارۀ قرائات شـاذ بوده، تا‌آنجا‌که گاه قرائتی جز قرائت ابن‌خالویه ضبط نشده است.[۶]
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث؛ «ابن خالویه، علوم قرآنی»، سایت مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، به آدرس اینترنتی: