تسمية من قتل مع الحسين عليه‌السلام
| تسمية من قتل مع الحسين عليه‌السلام | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن رسان، فضیل(نویسنده) حسینی جلالی، محمدرضا(محقق) |
| ناشر | مؤسسة آل البيت عليهم‌السلام لإحياء التراث |
| مکان نشر | ايران - قم |
| سال نشر | 1405ق |
| چاپ | 2 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
تسمية من قتل مع الحسين علیه‌السلام من ولده و إخوته و أهل‌بيته و شيعته، اثر فضیل بن عمر رسانى زیدى، صحابی امام باقر(ع) و صادق(ع)، رساله کوتاه و مختصری است که در موضوع شهداى کربلا به زبان عربی و در قرن دوم هجری نوشته شده است. محمدرضا حسینی به تحقیق این کتاب همت گمارده است.
نویسنده یکى از رجال معروف نیمه اول سده دوم هجرى است، که از منزلت و اعتبار و وثاقت دینى نیز برخوردار مىباشد و این امر، به اهمیت و ارزش کتاب افزوده است.[۱]
ساختار
کتاب با مقدمه محقق آغاز و مطالب در دو بخش شهدای اهل‌بیت(ع) و شهدای اصحاب، تنظیم شده است.
گزارش محتوا
هدف مؤلف فقط بیان نام شهداى کربلا بوده و جز نام آنان و در مواردى نام قاتلان آنان، مطلبى درباره ایشان ذکر نکرده است؛ مگر در یکى دو مورد که از جمله در مورد حضرت على اصغر(ع)، به توضیحى درباره ایشان پرداخته است. در پایان رساله هم مطالب کوتاهى درباره وقایع پس از شهادت امام حسین(ع)آورده است.
نویسنده در این اثر از 107 نفر شهید کربلا اعم از اهل‌بیت(ع) و اصحاب نام برده است که 20 نفر ایشان، از اهل‌بیت(ع) هستند. به اقتضاى کوتاه بودن کتاب، مؤلف از منابع و راویان خود یاد نکرده، اما محقق کتاب به سند آن در مقدمه اشاره کرده است.
در مقدمه، ضمن ارائه زندگی نامه نویسنده، به بررسی اسناد کتاب پرداخته شده است.[۲]
نویسنده در این اثر، نام افرادى را که همراه امام حسین(ع) شهید شده‌اند، آورده و در مواردى، نام قاتل یا قاتلان آنان را نیز بیان کرده است. وى ابتدا اسامى بیست تن از شهداى اهل‌بیت(ع) را که در رأس آنان امام حسین(ع) قرار دارد، ذکر کرده، سپس اسامى 86 شهید از اصحاب را بر‌شمرده است. وى در پایان، به اسارت اهل‌بیت(ع) و برخى از سخنان آنان اشاره نموده است.[۳]
وی نقل‌هاى نادر و عجیبى هم دارد؛ براى مثال، او به‌رغم آنکه به بیمارى امام سجاد(ع) تصریح کرده، اما مى‌گوید: ایشان در برخى از میادین جنگ در کربلا حضور داشت.[۴]
نویسنده هرچند از محدثان و اصحاب امام پنجم و ششم بوده، اما بنا به اعتقاد برخى رجالیان، زیدى‌مذهب و از اصحاب برجسته و از مبلغان زید بوده؛ با وجود این، ممدوح یا موثق، معرفى شده است.[۵]
اثر حاضر، قدیمترین و اصیلترین منبع پیرامون شهدای کربلا می‌باشد. نویسنده در این کتاب، در تلاش گردآورى اسامى عموم شهیدان جانباز کربلا بوده و در این تلاش، به هر منبع و مأخذ کتبى و شفاهى که دسترسى داشته است، سر زده و کتاب مزبور را تحریر و از خود به یادگار گذاشته است.[۶]
این کتاب در حجم کوچک خود، دربرگیرنده اسامى انصار و یاران باوفا و جانباز اباعبدالله الحسین(ع) است که در هیچ جاى دیگر به این صورت و کیفیت، گردآورى نشده است.[۷]
شاید یکى از عوامل مؤثر پیدایش این اثر، جنبه انقلابى و مکتبى بودن نویسنده آن بوده باشد؛ چون در شرح حال او آمده است که او از مدافعین سرسخت زید بن على بن الحسین(ع) و از اصحاب راز آن بزرگوار بودند که با مال و جان به کمک او شتافته بود و هدف او از نگارش و ارائه این کتاب، به‌عنوان ایجاد پشتوانه معنوى و فرهنگى و اعتقادى و مکتبى بوده است.[۸]
از جمله ویژگی‌های این کتاب آن است که دربرگیرنده آثار، روایات و تفصیلاتى است که باعث ارزش و اعتبار آن شده و زیدى بودن نویسنده آن، با توجه به توثیقى که از راویان «كامل الزيارات» و تفسیر قمى از سوى برخى از بزرگان درایت و حدیث به عمل آمده است یا با توجه به اینکه موضوع روایات در مورد احکام فقهى نیست نمىتواند مانعى ایجاد نماید.[۹]
وضعیت کتاب
این رساله پیش‌تر در کتاب «الأمالي الخميسية» از یحیی بن حسین (م 479ق)، چاپ شده بود. آنگاه به نقل از آن کتاب، در مجله «تراثنا» به چاپ رسید. در این چاپ به‌تفصیل از شرح حال و مشایخ و مذهب نویسنده رساله سخن رفته است. همچنین این رساله به اهتمام عقیقی بخشایشی به فارسی ترجمه و همراه چند اثر دیگر، ذیل عنوان «أنصار الحسين(ع): ترجمه کتاب إبصار العين في أنصار الحسين(ع)» (عنوان روی جلد: حماسه‌سازان کربلا) منتشر شده است.[۱۰] فهرست منابع و مصادر، در انتهای کتاب آمده است.
در پاورقی‌ها به توضیح برخی از مطالب متن پرداخته شده است.[۱۱]
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم، «سه مقتل گویا در حماسه عاشورا»، دفتر نشر نوید اسلام، قم، چاپ دوم، 1382.
- رنجبر، محسن، «سیری در مقتل‌نویسی و تاریخ‌نگاری عاشورا از آغاز تا عصر حاضر (1)»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: تاریخ اسلام در آینه پژوهش، شماره 14، تابستان 1386 (32 صفحه، از 165 تا 196).
- اسفندیاری، محمد، «کتاب‌شناسی تاریخی امام حسین(ع)؛ به ضمیمه امام حسین(ع) در الذريعة»، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1380.