صحیفه سجادیه؛ ترجمه و لغتنامه، نمایه
| صحیفه سجادیه؛ ترجمه و لغتنامه، نمایه «علی بن حسین(ع)» | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | امام سجاد علیه‌السلام (نویسنده) سجادی، سید احمد (اهتمام) |
| عنوان‌های دیگر | صحيفه سجاديه. عربي - شرح |
| ناشر | سازمان اوقاف و امور خيريه، انتشارات اسوه |
| مکان نشر | ايران - قم |
| سال نشر | 1388ش. |
| چاپ | چاپ يکم |
| شابک | 978-964-542-155-5 |
| موضوع | دعاها |
| زبان | فارسي - عربي |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 1388 /ع8 ص3025 / 267/1 BP |
صحیفه سجادیه؛ ترجمه لغتنامه و نمایه، به اهتمام احمد سجادی، کتابی است یک‌جلدی به زبان فارسی در ترجمه صحیفه سجادیه(ع). این اثر همراه با لغتنامه و نمایه درباره امام سجاد(ع) ارائه شده است.
در مقدمه مترجم می‌خوانیم: صحیفه مبارکه سجادیه که به‌حق، «زبور آل محمد(ص)» نام گرفته، نیایش‌نامه امام همام زین‌العابدین علی بن الحسین(ع) است که سینه به سینه و دست به دست، با اهتمام فراوان بزرگان و اندیشمندان شیعی و راویان حدیث، به دست ما رسیده و موجب فخر و مباهات عارفان و مناجات‌کنندگان به درگاه ربوبی گشته است.
زدودن غبار غربت از این اثر بی‌بدیل شیعی بر همه اندیشمندان لازم و ضروری است. لذا پس از فراغت از استخراج موضوعات این کتاب ارزشمند که با نام «فرهنگنامه موضوعی صحیفه سجادیه» توسط «مرکز تحقیقات رایانه‌ای حوزه علمیه اصفهان» در سه مجلد به چاپ رسید، در این تأمل بودم که برای آشنایی نسل جوان با کلمات صحیفه نیز گامی برداشته شود تا مفاهیم ادعیه گران‌مایه این اثر مکتوب امام، بر همگان واضح‌تر گردد.
برای پی بردن به معانی کلمات، ابتدا به شرح‌هایی از صحیفه سجادیه از جمله «ریاض السالکین»، «لوامع الانوار العرشیه» و «فی رحاب الصحیفة السجادیة» مراجعه شد. سپس به فرهنگ‌واره‌هایی که در جهت ترجمه لغات صحیفه نگاشته شده بود، همچون «حل لغات الصحیفة السجادیة»، «فرهنگ صحیفه سجادیه»، «لغتنامه صحیفه سجادیه»، و «المعانی الجلیلة فی شرح الصحیفة السجادیة» نیز رجوع شد. ولی دراین‌بین، کلماتی یافت شد که در این شرح‌ها و فرهنگ‌واره‌های لغت به آن‌ها اشاره نشده بود و یا معانی کاملی برای آن‌ها ذکر نگردیده بود. لذا جهت اتقان هرچه بیشتر و یافتن دیگر معانی چنین کلماتی، معاجم لغات بسیاری همچون «تاج العروس»، «لسان العرب»، «المصباح المنیر»، «مفردات الفاظ القرآن»، «تهذیب اللغة»، «النهایة فی غریب الاثر و الحدیث»، «اقرب الموارد»، «صحاح اللغة»، «معجم مقاییس اللغة» و «الرائد»، مشاهده و مطالعه شد.
پر واضح است که در تمام کلمات، به تمامی این معاجم و فرهنگ‌واره‌ها و شرح‌ها مراجعه نمی‌شد؛ زیرا در برخی از کلمه‌ها با مراجعه به چند معجم و یا یک شرح و فرهنگ‌واره، معنا واضح گشته و برای آن کلمه بار مفهومی دیگری یافت نمی‌شد. ولی در بسیاری از کلمات به‌حسب لغت، به اکثر معاجم و شرح‌ها و فرهنگ‌واره‌ها مراجعه می‌شد. حال چنانچه آن کلمه فقط دارای یک معنا بود، آن معنا ذکر شده و چنانچه معانی متعددی داشت، تنها به معانی‌ای که متناسب با موقعیت کلمه در بند و جمله دعا بود، اشاره می‌شد و چنانچه تمام معانی، با جمله و بند مناسبت داشت، به ذکر تمامی آن معانی اقدام می‌گردید. ولی تمام معانی پرداخته شده، آورده نمی‌شد؛ زیرا بعضی از آن‌ها مناسب با جمله و بندی که کلمه در آن وجود داشت، نبود.
پس از استخراج معانی متعدد، آن‌ها را با استفاده از فرهنگ‌نامه‌های لغات فارسی همچون «فرهنگ بزرگ سخن» و «برهان قاطع» ترجمه فارسی نمودیم.
توجه به این نکته ضروری است که کلیه کلماتی که در متن دعا به کار رفته بود، عیناً ترجمه شده و در کلمه‌ها هیچ‌گونه دخل و تصرفی نگردیده است و تنها ضمایر مفعولی یا مجروری آن حذف گردیده و ضمایر فاعلی آن باقی مانده‌اند.
در کنار ترجمه لغات، تمامی ادعیه‌ها به ترجمه کشیده شد تا زمزمه‌گر این ادعیه شریفه، علاوه بر آشنایی با معانی لغات، ترجمه‌ای روان از صحیفه سجادیه را پیش روی خود داشته باشد. البته سعی بر آن بوده تا کلماتی که در لغت عربی و فارسی دارای بار مفهومی یکسان است عیناً انتقال یابد.[۱]
مترجم، پس از مقدمه کتاب، اسناد صحیفه سجادیه(ع) را ذکر کرده است و سپس به ذکر متن دعاها و ترجمه آن‌ها پرداخته و پس ادعیه، بخش نمایه‌های کتاب را ذکر کرده است. شیوه ارائه مطالب در این اثر به این صورت است که ابتدا، یک صفحه از متن عربی دعا ذکر شده و در صفحه بعدی که در مقابل آن قرار دارد، ترجمه آن آمده است. بخش عربی دعا، شماره‌گذاری شده و متن ترجمه نیز بر اساس همان شماره‌ها که در متن عربی است ارائه گردیده است. ترجمه لغات مربوط به متن عربی در پاورقی همان صفحه و صفحه بعدی(که مربوط به ترجمه است و در مقابل صفحه بعدی قرار گرفته) ذکر شده است.
خانم مهرالسادات صدری، ویرایش و صفحه‌آرایی این اثر را انجام داده است.[۲]
مترجم، در بخش نمایه‌ها نیز مقدمه کوتاهی بر آن دارد و درباره نمایه‌های کتاب چنین توضیح می‌دهد: این نمایه‌ها که بر اساس حروف الفبا تنظیم شده، شامل بیش از 900 موضوع اصلی و 790 موضوع ارجاعی و حدود 9220 زیرموضوع است که به‌صورت صریح و منطوقی در صحیفه بدان اشاره رفته است و امام سجاد(ع) بر بیان چنین موضوعات و زیرموضوعاتی تصریح داشته‌اند.
در استخراج نمایه‌ها سعی بر آن بوده تا موضوعاتی بیان و نگارش شود که دارای بار موضوعی بوده و در متن، محور سخن و یا مطلبی باشند و آن موضوعاتی که بار موضوعی خاصی نداشته و یا محور سخن و مطلبی نبوده‌اند به‌عنوان موضوع استفاده نشود. سپس به ذکر کلماتی که می‌توانست محقق را در رساندن به مطالب یاری دهد، پرداختم و از واژه‌هایی را که علی‌رغم داشتن بار موضوعی نمی‌توانست در راستای منظور محقق نقش‌آفرینی نماید، چشم‌پوشی کردم زیرا بر این باورم که چنین موضوعات نه‌تنها برای مراجعه‌کننده مفید نخواهد بود، بلکه گیج‌کننده و ملال‌آور است. همچنین کلمه‌هایی که در برخی از بندهای دعاها دارای بار موضوعی و در بعضی از جمله‌ها فاقد بار موضوعی بودند، با دقت بررسی نموده و مواردی که دارای بار موضوعی بود ذکر شد و از بقیه موارد پرهیز گردید؛ زیرا نمایه موضوعی باید به واژه‌هایی که بیانگر موضوعی خاص است هدایتگر باشد. در پایان پس از چینش موضوعات بر اساس حروف الفبا، زیرموضوعات را بر اساس شماره دعا و بند ذکر نمودم. توجه به این نکته ضروری است که در آدرس‌دهی، ابتدا شماره دعا ذکر شده و سپس شماره بندها. به‌عنوان نمونه: منظور از (12/42) دعای چهل و دوم بند دوازدهم است و منظور از (13 و 11/42) دعای چهل و دوم بندهای یازده و سیزده است.[۳]
پانویس
منبع مقاله
مقدمه و متن کتاب.