اخلاق و آداب

اخلاق و آداب
پدیدآوران	مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی (نویسنده) نراقی، احمد بن محمدمهدی (نویسنده) قمی، عباس (نویسنده) حسینی، محمدرضا (گردآورنده)
عنوان‌های دیگر	حلیه المتقین. تلخیص معراج السعاده. تلخیص خلاصه حلیة المتقین خلاصه معراج السعاده
ناشر	نور مطاف
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1389 ش
چاپ	1
شابک	‎978-964-7891-85-5
موضوع	اخلاق اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏‎‏BP‎‏ ‎‏247‎‏/‎‏75‎‏ ‎‏/‎‏ن‎‏4‎‏ ‎‏م‎‏6017
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

مقامات العلية في موجبات السعادة الابدية اثر شيخ عباس قمى(1359-1294ق)، به زبان فارسی است. و در زمینه اخلاق و آداب اسلامى بيان شده است. کتاب، در سال(1332ق) تأليف گرديده است.

کتاب، خلاصه‌اى است از دو کتاب با ارزش و مفيد «معراج السعادة» ملا احمد نراقی و «حلية المتقين» ملا محمدباقر مجلسی كه در دو بخش تنظيم گرديده است.

مؤلف، ضمن تمجيد از کتاب «معراج السعادۀ» علت خلاصه نمودن کتاب را بدين صورت بيان مى-كند:

«چون آن کتاب شريف، كثير الحجم و پر وزن است و همراه داشتن آن در همه حال، خصوص از برای غالب مردم متعسر بلكه متعذر است، لهذا این بنده غالب مطالب آن را به طريق اختصار در ضمن چند مقام در آوردم».

ساختار

کتاب، مشتمل بر این امور است:

1.پيشگفتار از (سيد‌ ‎محمدرضا حسینى)؛

2. مقدمه از (مرتضى حسینى نجومى)؛

3. متن.

متن کتاب در دو بخش بيان شده است كه بدين شرح مى‌باشد:

بخش اول: اخلاق، با عنوان «المقامات العليۀ في موجبات السعادۀ الابديۀ» كه خلاصه کتاب «معراج السعادۀ» است. این بخش حاوى یک مقدمه، دو باب و یک خاتمه است؛

بخش دوم: آداب، با عنوان «مختصر الابواب في السنن و الآداب» كه خلاصه کتاب «حليۀ المتقين» مى‌باشد، و شامل یک مقدمه و چهارده باب است.

گزارش محتوا

در پيشگفتار و مقدمه ابتدايى کتاب، مطالبى مهم در مورد اخلاق بيان مى‌شود. و اهمیت و ارزش دو کتاب معراج السعادة و حلية المتقين مورد بررسى قرار مى‌گيرد. سپس شرح مختصرى از زندگى مؤلف بيان شده، و آثار او را معرفى مى‌نمايند.

بخش اول: اخلاق.

در این بخش مؤلف با توانايى و قدرت علمى، کتاب با اهمیت معراج السعادة را خلاصه نموده است. اصل کتاب، داراى چهار باب بوده است كه مؤلف آن را در دو باب بيان نموده است.

در مقدمه مختصرى كه در آغاز بخش اول ذكر شده است این مطلب بيان مى‌شود:

«آدمى مركب از دو چيز است. یکى بدن ظاهر يا تن، ديگرى نفس كه آن را روح و جان و عقل و دل نيز مى‌گویند.

بيمارى بدن با علم طب رفع مى‌گردد. و بيمارهاى روح كه اخلاق رذيله است با رجوع به علم اخلاق دفع مى‌گردد».

موضوع باب اول از بخش اول عبارت است از: «در بيان سبب انحراف از طريق پسنديده و حصول اخلاق ذمیمه و بيان قواى انسانى».

اين باب مشتمل بر پنج فصل است. این فصول بسيار كوتاه و در چند صفحه بيان شده است و بيشتر مباحث كلى را بيان نموده است.

فصل اول پيرامون روح است. كه در آن در مورد این مطلب شرح داده مى‌شود:

«روح در مملكت تن به منزله سلطان است و برای او لشكر و خدم بسيار است. چهار قوه عقل، شهوت، غضب و وهم سردار سپاه روح هستند».

عناوین فصول ديگر عبارت است از: لذت و الم چهار قوه؛ شأن قوه عقليه و قوه وهمیه؛ خلق بد در برابر هر صفت نیک؛ بيان یک قاعده كلى.

عنوان باب دوم،«تفصيل اخلاق حسنه و رذيله، و فوايد و مفاسد آنها، و کیفیت كسب اخلاق حسنه و معالجه اوصاف ذمیمه» است. این باب مشتمل بر پنج مقام است.

مقام اول، عدالت است كه مؤلف آن را به صورت خلاصه و در چند سطر بيان نموده است.

در چهار مقام ديگر مختصرى از صفات رذيله اخلاقى كه در کتاب «معراج السعادۀ» بيان گرديده است. و شرح و توضيح داده شده است.

خاتمه این بخش عبارت است از «مواردى كه طالب پاکى نفس بايد بداند».

برخى از مواردى كه پيرامون این مبحث ذكر شده است عبارت است از:

1.اجتناب از مصاحبت با بدان و اشرار؛

2. مواظبت بر اعمالى كه بر نفس تاثير دارد؛

3. پيوسته مراقب احوال و متوجه اعمال و افعال خود باشد؛

4. احراز و دورى از آن چه باعث تحریک قوه شهویه و غضبيه مى‌گردد؛

5. فريب نفس خود را نخورد و اعمال خود را حمل بر صحت نكند.

بخش دوم: آداب.

در این بخش، مؤلف کتاب حلية المتقين را خلاصه نموده است. و انگيزه این كار را اهمیت این کتاب و حجم زياد آن بيان مى‌كند.

مؤلف، هر چهارده باب کتاب را بيان مى‌نمايد اما تمام فصول کتاب را نمى‌آورد. برخى از فصول را اصلا بيان نكرده است و مطالب برخى از فصول را در هم ادغام نموده است. هم چنين از بيان مطالب تكرارى خودارى نموده است.

مؤلف، در مجموع از 168 فصل کتاب «حلية المتقين» 110 فصل را آورده است.

در ابتداى این بخش رموز کتاب ذكر شده است. مثلاً«ل» را برای رسول خدا(ص) قرار داده و این كار به خاطر خلاصه بودن کتاب است و در مواردى از کتاب این رموز آورده شده است. این رموز کتاب، در كروشه[] آورده شده است.

مؤلف، در مقدمه این بخش در مورد ارزش و جايگاه کتاب «حلية المتقين» مطالبى را بيان نموده است و هدف خود را از خلاصه نمودن کتاب بيان نموده است.

وضعيت کتاب

فهرست مطالب و موضوعات در ابتداى کتاب بيان شده است. کتابنامه كه منابع را ذكر مى‌كند در پایان آورده شده است. توضيحات كلمات و عبارات و مصادر در پاورقى ذكر شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.