صيانة العلوم الإسلامية و دور علم الرجال فيها
| صيانة العلوم الإسلامية و دور علم الرجال فيها | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | غفاری، عبدالرسول (نویسنده) |
| ناشر | دار الهادي |
| مکان نشر | لبنان - بيروت |
| سال نشر | 1425ق. = 2004م. |
| چاپ | چاپ يکم |
| زبان | عربي |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /غ7ص9 / 109 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
صيانة العلوم الإسلامية و دور علم الرجال فيها، اثر حجت‌الاسلام دکتر عبدالرسول غفاری، به زبان عربی پیرامون نقش دانش رجال در علوم اسلامی است. نویسنده در این اثر که پایان‌نامه کارشناسی ارشدش بوده، به بیان مباحث رجالی می‌پردازد. هدف وی از نگارش این اثر تقویت قوه پالایش طلاب در استفاده از روایات، است تا به روایات مخدوش یا مجعول که گاه، مشهور هم شده، تمسک نجویند.
ساختار
کتاب یک جلد دارد و حاوی مقدمه مؤلف، محتوای مطالب در 5 باب و یک خاتمه در 5 فایده است.
گزارش محتوا
نویسنده در مقدمه کتاب پس از حمد و ثنای الهی و درود بر پیامبر اکرم(ص) و خاندان پاک ایشان(ع) می‌نویسد: و بعد يقول الفقير إلی الله الغني عبدالرسول بن المغفورله عبدالحسن: چون از جانب بخش تئولوژی (الهیات) دانشکده الهیات دانشگاه علی‌گره، مکلف به بحث شدم و اختیار موضوع به خودم واگذار شد، من نیز به دلیل تمایلم به مباحث فقهی، بحثم را از میان این مباحث برگزیدم و از میان این علوم نیز علم رجال را برگزیدم؛ چراکه این علم هم امروزه در میان علوم جایگاه ویژه‌ای دارد و هم اینکه با حیات شرعی ما مرتبط است.
سپس خودم را در هنگام اختیار موضوع علم رجال در مرحله فوق لیسانس در مقابل امر مهم و خطیری دیدم و بر خدا توکل کردم. من این مبحث را مدخلی برای توضیح وسیعی در آینده برای بحث در برخی راویان حدیث و رجال سند احادیث که به ما رسیده و افرادی که نام‌هایشان در کتاب‌های معتبر ما - یعنی همان کتب اربعه - تدوین شده، قرار می‌دهم؛ إن‌شاءالله که این مباحث در آینده منتج به نگارش کتاب‌های دیگری در این زمینه در راستای تکمیل این مباحث گردد.
موضوعی که در این کتاب، ملتزم به بحث از آن و نگارش درباره آن هستیم، به‌حق، موضوع جدیدی در تاریخ مباحث دانشگاهی است؛ زیرا جز در موارد نادری مسبوق به سابقه بحث پیشینی در متخصصین این فن نیست و کمتر درباره آن نگاشته شده است. درهرحال ازآنجاکه بحث ما در ابواب و فصولش شامل علوم اسلامی از زاویه علم رجال است، عنوانی را برای آن برگزیدم که با فصول چهارگانه کتاب از باب دوم، انسجام داشته باشد؛ لذا عنوان بحث را «صيانة العلوم الإسلامية و دور علم الرجال فيها» نهادم. درهرصورت من اعتقاد راسخ دارم که علم رجال مانند سایر علوم اسلامی چون تاریخ و حدیث و تفسیر و فقه، آینه صادقی برای تهذیب علوم اسلامی است. در این مباحث، حقایقی را مشاهده می‌کنید که در آن از منابع قدیمی و مراجع مهم بحث رجال استفاده شده است.
واضح است که نگارش در علم رجال، متوقف بر سابقه مطالعات و دروس حوزوی و دینی است و انسان هرچقدر هم که از فرهنگ ادبی والایی برخوردار باشد، اگر چنان سابقه‌ای را در تحقیق و تدریس فقه و حدیث و سیره و تراجم و اصول و درایه و روایه دارا نباشد، نمی‌تواند چیزی را در زمینه علم رجال بنویسد.
مخفی نماند که علم رجال از مقدمات اجتهاد است و یک فقیه مادام که رجالی نباشد، مجتهد نخواهد شد. ازاین‌رو قدمای علمای ما اهتمام بسیاری به آن داشتند و این علم را در اولویت قرار می‌دادند؛ به‌نحوی که ده‌ها کتاب را در این‌باره نگاشته‌اند. در این میان در گذر زمان، نگارش در علم رجال همچنان بر طبق اسلوب قدیمی خاصش که 14 قرن زمان از آن گذشته، باقی است.
نویسنده ادامه می‌دهد: من بسیاری از مردم و بسیاری از متصدیان امر رادیدم که متمایل به نقل اخبار و احادیث معصومین(ع) هستند و تأملی در این روایات نداشته و مراعات شرع را در این ارتباط نمی‌نمایند، بلکه گاه بر احادیثی که دروغ و جعلی است اصرار دارند یا گاه احادیثی را برساخته و آنها را به‌منظور کسب شهرت ومقام به معصومان(ع) منسوب می‌دانند... ازآنجاکه اینها جاهل یا متجاهل به بنیادها و قواعد مختص در احادیث هستند و قوه تمییز میان احادیث صحیح و مجعول را ندارند، من سعی کردم مباحث این کتاب را بنگارم و در آن اصول عامه و قواعد خاصه حدیث را شرح دهم تا راهی برای عمل به روایات صحیح و ترک فاسد از روایات و اعراض از آن، باشد.
نویسنده مباحث کتاب را در 5 باب مطرح کرده - هر بابی خودش دارای فصولی است - و در پایان، خاتمه‌ای را آورده که خود، حاوی اموری است.
باب اول مباحث کتاب، 3 فصل دارد؛ نویسنده در فصل اول به بحث از تعریف علم رجال و صحبت از موضوع آن و قول برخی اخباریان به حرمت تألیف در این علم و رد این سخن، پرداخته است. فصل دوم حاوی بیان تطور علم رجال در خلال 14 قرن است و مشهورترین کسانی که در هر قرنی تصنیفاتی در این علم داشته‌اند ذکر شده‌اند. نویسنده در فصل سوم به بحث از احتیاج فقیه و محدث به علم رجال پرداخته و به اصول چهارگانه‌ای که نزد ما هست اشاره کرده است.
باب دوم، درباره اهمیت علم رجال در علوم اسلامی نگاشته شده است و حاوی 4 فصل می‌باشد. فصل اولش در اهمیت علم رجال در حدیث است. فصل دوم در اهمیت علم رجال در فقه و اصول، فصل سوم در اهمیت این علم در تفسیر و چهارمین فصل در اهمیتش در تاریخ نگاشته شده است.
در باب سوم از مراتب وثاقت در علم رجال بحث شده و دارای 6 فصل است. فصل اول در بیان اصحاب اجماع است، فصل دوم در بیان کسانی است که ثقات به وثاقتشان شهادت داده‌اند، فصل سوم در اصحاب اصول معتمده، چهارمین فصل در اصحاب کتاب‌های معروضه بر امام، فصل پنجم در بیان کسانی که ائمه(ع) آنان را توثیق کرده و امر به رجوع به آنان کرده‌اند و ششمین فصل در بیان کسانی که جز از ثقه روایت نمی‌کنند، است.
در باب چهارم از اصول رجالی خمسه، یعنی رجال برقی، رجال کشی، فهرست طوسی، رجال نجاشی و رجال طوسی صحبت شده و از میان متأخران، رجال مامقانی انتخاب شده و درباره آن بحث شده است.
پنجمین باب، در علم جرح و تعدیل ارائه شده است. پس از این 5 باب، خاتمه‌ای آمده که خودش حاوی 5 فایده است که به علت کمبود ظرفیت این مقاله خواننده گرامی را به مراجعه به متن کتاب و مطالعه این موارد در خود آن ارجاع می‌دهیم[۱].
وضعیت کتاب
فهرست مطالب پس از ارائه فهرست منابع، در انتهای اثر آمده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه کتاب.