پژوهشگاه علوم وفرهنگ اسلامی(دفتر تبلیغات اسلامی)
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، از سال 1363 با عنوان «مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی»، فعالیت خود را آغاز کرده و در سال 1384 با مجوز قطعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تأسیس شد.
| نام | پژوهشگاه علوم وفرهنگ اسلامی(دفتر تبلیغات اسلامی) |
|---|---|
| نام سابق | معاونت پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم |
| وضعیت حقوقی | زیر نظر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم |
| هدف | تبیین معارف ناب اسلام و پالایش فرهنگ دینی از پیرایه‌های جمود و التقاط و... |
| رئیس | نجف لک زایی |
| بنیانگذاری | ۱۳۸۴ |
| وبگاه | پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی |
| کد مؤلف | AUTHORCODE00273AUTHORCODE |
سابقه و تأسیس
«پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (isca)»، وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، که از سال 1363 با عنوان «مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی»، فعالیت خود را آغاز کرد، در سال 1384 با مجوز قطعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تأسیس شد. این پژوهشگاه، نهادی حوزوی، انقلابی، پژوهشی و علمی است که با ایفای نقش واسط فعال میان حوزه‌های علمیه با نیازهای دینی مردم و نظام اسلامی به «تبیین و گسترش باور، بینش و ارزش‌های اسلامی و انقلابی» و «تعمیق و توسعه دانش و معرفت اسلامی» می‌پردازد[۱].
اهداف پژوهشگاه
- تبیین معارف ناب اسلام و پالایش فرهنگ دینی از پیرایه‌های جمود و التقاط؛
- تبیین نظام‌مند اسلام و ارائه الگوهای کارآمد فردی و اجتماعی متناسب با نیازهای جهان معاصر از طریق توسعه، تعمیق و توانمندسازی علوم اسلامی؛
- تأمین پشتوانه‌های علمی برای نظام‌بخشی وکارآمدسازی حکومت دینی و انقلاب اسلامی[۲].
پژوهشکده‌های فعال پژوهشگاه
- پژوهشکده فرهنگ ومعارف قرآن؛
- پژوهشکده تاریخ و سیره اهلبیت(ع)؛
- پژوهشکده مهدویت و آینده‌پژوهی؛
- پژوهشکده اسلام تمدنی؛
- پژوهشکده فقه و حقوق؛
- پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامی؛
- پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی؛
- پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی[۳].
مراکز فعال پژوهشگاه
- مرکز اخلاق و تربیت؛
- مرکز احیای آثار اسلامی؛
- مرکز مطالعات اجتماعی - تمدنی؛
- مرکز مطالعات اسلامی[۴].
گروه‌های علمی پژوهشگاه
- فلسفه فقه و حقوق اسلامی؛
- دانش‌های وابسته به فقه (اصول فقه، قواعد فقه، رجال و حدیث)؛
- مسائل فقهی و حقوقی؛
- فلسفه؛
- کلام اسلامی؛
- فلسفه اخلاق؛
- سیره اهلبیت(ع)؛
- تاریخ تشیع؛
- فرهنگ و تمدن اسلامی؛
- علوم سیاسی؛
- فلسفه سیاسی؛
- فقه سیاسی؛
- مبانی مهدویت؛
- علوم قرآنی؛
- تفسیر قرآن؛
- مطالعات تطبیقی؛
- دایرةالمعارف‌های قرآنی؛
- فرهنگنامهها؛
- تدوین سازمان‌های دانش؛
- سازمان‌دهی اطلاعات و مدارک؛
- اشاعه اطلاعات و دانش؛
- فقه کاربردی؛
- حکمت و کلام جدید؛
- قرآن و مطالعات جتماعی؛
- هنر و تمدن اسلامی؛
- اخلاق؛
- تربیت؛
- مطالعات تمدنی؛
- مطالعات فرهنگی، اجتماعی؛
- کتاب‌شناسی و نسخهشناسی؛
- تصحیح و احیای آثار؛
- ادیان؛
- اخلاق؛
- فلسفه و کلام؛
- حقوق[۵].
منابع انسانی
بیش از 100 عضو هیئت علمی تمام‌وقت و 10 عضو هیئت علمی پاره‌وقت؛ بیش از 40 پژوهشگر تمام‌وقت و بیش از 200 نفر همکار پژوهشی پروژه‌ای[۶].
برخی از مهمترین طرحهای پژوهشی پژوهشگاه
الف)- دایرةالمعارفها و دانشنامه‌ها: -منتشرشده:
- دائرةالمعارف قرآن کریم (13جلد)؛
- دانشنامه قرآن کریم ویژه نوجوانان؛
- دانشنامه اعلام قرآن (5جلد)؛
- دانشنامه قرآنی اخلاق؛
- دانشنامه اصولیان شیعه (2جلد).
-در دست انجام:
- دانشنامه فقه و اصول؛
- دانشنامه علوم قرآنی؛
- دانشنامه اصولیان شیعه/ج3؛
- دانشنامه اهلبیت(ع)؛
- دانشنامه سبک زندگی بر اساس آموزه‌های قرآن و اهلبیت(ع)؛
- دانشنامه قرآن کریم ویژه نوجوانان/ج2، ج3، ج4 و ج5.
ب)- اصطلاحنامهها: - منتشرشده:
- اصطلاحنامه علوم قرآنى؛
- اصطلاحنامه فلسفه اسلامى؛
- اصطلاحنامه منطق؛
- اصطلاحنامه کلام اسلامى (2 جلد)؛
- اصطلاحنامه اصول فقه؛
- اصطلاحنامه اخلاق اسلامی؛
- اصطلاحنامه علوم حدیث؛
- اصطلاحنامه معارف مهدوی؛
- اصطلاحنامه اصلاح الگوی مصرف؛
- اصطلاحنامه معارف قرآن.
-در دست انجام:
- اصطلاحنامه راویان حدیث؛
- اصطلاحنامه کلام جدید (مسائل جدید کلامی)؛
- اصطلاحنامه فقه.
ج)- فرهنگنامهها: - منتشرشده:
- فرهنگ قرآن (33 جلد)؛
- فرهنگ موضوعی تفاسیر (3 جلد)؛
- فرهنگنامه تحلیل واژگان مشابه در قرآن کریم (2جلد)؛
- فرهنگنامه تحلیلی وجوه و نظائر در قرآن کریم (2جلد)؛
- فرهنگنامه اصول فقه؛
- فرهنگنامه علوم قرآنی؛
- فرهنگنامه مؤلفان اسلامی (جلد 1 و 2)؛
- فرهنگ موضوعی تفاسیر(3 جلد)؛
- فرهنگ کاربردی واژگان قرآن (1 جلد).
-در دست انجام:
- فرهنگنامه مؤلفان اسلامی ج3 و 4؛
- فرهنگنامه کلام اسلامی؛
- فرهنگنامه منطق.
د)- موسوعه‌ها: - منتشرشده:
- موسوعه علامه شرف‌الدین (11جلد)؛
- موسوعه شهید اول (21 جلد)؛
- موسوعه شهید ثانی (30 جلد)؛
- موسوعه علامه بلاغی (9 جلد)؛
- الصحابة الكرام (3 جلد)؛
- موسوعة الإجماع في فقه الإمامية؛
- موسوعة أحكام المرتد (2 جلد).
-در دست انجام:
- موسوعه شیخ بهایی (20 جلد)؛
- موسوعه کاشف‌الغطاء (44 جلد)؛
- موسوعه علامه سید محسن امین (17 جلد)؛
- موسوعه حکیم ابونصر فارابی (12 جلد).
ه)- برخی از کلان‌پروژه‌ها:
- سیاست متعالیه از منظر حکمت متعالیه (تاکنون 16 اثر منتشر شده است)؛
- اندیشه‌نامه متفکران مسلمان (تاکنون 47 اثر منتشر شده است)؛
- دانش سیاسی در ایران معاصر (تاکنون 4 اثر منتشر شده است)؛
- فلسفه فقه سیاسی (تاکنون 4 اثر منتشر شده است)؛
- فقه نظام سیاسی (تاکنون 5 اثر منتشر شده است)؛
- سیاست در قرآن کریم (تاکنون3 اثر منتشر شده است)؛
- موسوعه روایات سیاسی (تاکنون 3 اثر منتشر شده است)؛
- فقه روابط بین‌الملل و سیاست خارجی (تاکنون 3 اثر منتشر شده است)؛
- امنیت در اسلام (تاکنون 3 اثر منتشر شده است)؛
- روحانیت و سیاست (تاکنون 9 اثر منتشر شده است)؛
- فلسفه زبان و علم اصول (تاکنون 2 اثر منتشر شده است)؛
- رابطه نفس و بدن (تاکنون 16 اثر منتشر شده است)؛
- توانایی‌هاى فلسفه اسلامى و ربط و نسبت آن با حیات سیاسى - اجتماعى (تاکنون 3 اثر منتشر شده است)؛
- عقل و دین (تاکنون 3 اثر منتشر شده است)؛
- نظریههاى اخلاقى (اخلاق هنجارى)؛
- اندیشه‌نامه متکلمان امامیه (تاکنون 8 اثر منتشر شده است)؛
- أنوار الفقاهة (در 10 مجلد منتشر شده است)؛
- الهیات اخلاق (تاکنون 4 اثر منتشر شده است)؛
- فقه هنر؛
- جامع السعادات؛
- منتقد المنافع؛
- میراث موضوعی فقه و اصول: إرث الزوجة؛
- میراث موضوعی فقه و اصول: ازدواج موقت؛
- میراث موضوعی فقه و اصول: إسداء الرغاب؛
- میراث موضوعی اخلاق و تربیت: (الإشارات و شرح الإشارات)؛
- میراث موضوعی فلسفه و کلام: بداء، جبر و اختیار، علم الهی؛
- طرح رساله‌های فلسفی و کلامی خواجه نصیرالدین طوسی؛
- طرح رساله‌های حجاب؛
- اخلاق دین‌داری؛
- اخلاق مدیریت؛
- اخلاق زیستی؛
- مبانی روان‌شناختی تربیت اخلاقی – دینی.
نشریات
الف)- مجلات علمی - پژوهشی:
- پژوهش‌های قرآنی (تاکنون 80 شماره منتشر شده است)؛
- اسلام و مطالعات اجتماعی (تاکنون 13 شماره منتشر شده است)؛
- کاوشی نو در فقه (تاکنون 80 شماره منتشر شده است)؛
- نقد و نظر (تاکنون 82 شماره منتشر شده است).
ب)- مجلات علمی - ترویجی:
- اخلاق (تاکنون 44 شماره منتشر شده است).
ج)- سایر مجلات:
- حوزه (تاکنون 175 شماره منتشر شده است)؛
- دوماهنامه آیینه پژوهش (تاکنون 160 شماره منتشر شده است)؛
- نشریه الکترونیکی مدیریت دانش اسلامی (تاکنون 1 شماره منتشر شده است)؛
- دوفصلنامه ادبیات دینی (تاکنون 8 شماره منتشر شده است)؛
- دوفصلنامه علمی - تخصصی مطالعات متون اسلامی (تاکنون 1 شماره منتشر شده است)؛
- دوفصلنامه علمی - تخصصی سیره‌پژوهی اهلبیت(ع) (تاکنون 1 شماره منتشر شده است)؛
- نشریه الکترونیکی نوقلم (تاکنون 16 شماره منتشر شده است).
نرم‌افزارها
برخی از مهمترین نرم‌افزارها:
- دانشنامه جامع معارف قرآن: جامعترین فرهنگ موضوعی قرآن، حاوی اطلاعات تفسیر راهنما، فرهنگ قرآن و فرهنگ موضوعی تفاسیر؛
- دانشنامه موضوعی مقالات قرآنی: حاوی متن کامل 10000 مقاله در زمینه علوم و معارف قرآن؛
- شجره طوبی (کتابخانه دیجیتالی آثار مرکز فرهنگ و معارف قرآن)؛
- نرم‌افزار فرهنگ موضوعی تفاسیر؛
- نرم‌افزار موبایلی سراج (قرآن)؛
- نرم‌افزار پرسمان‌های قرآنی؛
- مأخذشناسی جامع فقه اسلامی؛
- نرم‌افزار «گنجینه مهدویت در قرآن و حدیث»[۷].