ابوحمزه ثمالی، ثابت بن دینار
| نام | ابوحمزه ثمالی، ثابت بن دینار |
|---|---|
| نام‌های دیگر | ثابت ال‍ث‍م‍ال‍ی، ابوحمزه ثابت بن دینار
ثمالی، ثابت بن دینار ثمالی، ابوحمزه ثابت بن دینار |
| نام پدر | دینار |
| متولد | ح30 تا 40ق |
| محل تولد | کوفه |
| رحلت | 150 ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | تفسير القرآن الكريم (ابوحمزه ثمالی) |
| کد مؤلف | AUTHORCODE02728AUTHORCODE |
ثابت بن دینار ابوحمزه ثمالی (متوفای 150ق)، يكى از بزرگان کوفه، راوی، محدّث و مفسر امامی قرن دوم و از اصحاب امام سجاد(ع)، امام باقر(ع) و امام صادق(ع) بود. ابوحمزه دعایی از امام زین العابدین(ع) نقل کرده است که در سحرهای ماه رمضان خوانده می‌شود و به دعای ابوحمزه ثمالی مشهور است.
بيشتر رجاليان شيعه او را توثيق کرده‌اند و جرح‌های وارد شده بر او را بی اساس دانسته‌اند. بیشتر رجاليان اهل سنت وی را به خاطر معتقدات شيعی (رجعت، شفاعت و...) وی تضعيف کرده اند.
شخصيت ابوحمزه
ايشان از فقها، زهّاد و مشايخ كوفه محسوب مى‌شد، جزو اصحاب خاص ائمۀ اهل‌بيت عليهم‌السلام در زمان خود بوده است. امام صادق عليه‌السلام دربارۀ ابوحمزه فرموده‌اند: او در زمان خودش مانند سلمان در زمان خود بود. و نيز فرموده‌اند: وقتى او را مى‌بينم مشعوف مى‌شوم. امام رضا عليه‌السلام فرموده‌اند: ابوحمزه در زمان خود مانند لقمان در زمان خودش بود.
در مناظره با مخالفين و احتجاج بر آنها مورد اعتماد ائمه عليه‌السلام بوده است، و او را در تعليم اسرار و علوم و وصاياى خود بر ديگر اصحاب مقدم داشته‌اند. بدين جهت مورد وثوق و اعتماد علماء شيعه در روايت حديث قرار گرفته است.
شيخ صدوق، كشى، ابن نديم، نجاشى، شيخ طوسى، ابن داود حلّى، علامه حلّى و ديگر بزرگان شيعه ايشان را توثيق و تعديل كرده‌اند.
سيد حسن صدر در تأسيس الشيعه مى‌فرمايد: نزد ائمه عليهم‌السلام بزرگ و محترم بوده، از آنان روايات بسيار شنيده و جزو ياران خاص آن بزرگواران محسوب مى‌گرديد. در عصر خویش شيخ شيعه در كوفه بوده و به نظرات و اقوال او گوش فرا مى‌دادند.
امّا اهل سنت ايشان را توثيق ننموده، احاديث او را موهن و ضعيف مى‌شمردند و او را به غلو در تشيع و رافضى بودن متهم مى‌كنند. با این حال برخى اهل سنت مانند: ابن كثير، ترمذى، ابن ماجه، خطیب بغدادى و... از او روايت نقل كرده و به آنها استناد مى‌كنند.
در تفسير نيز ثعلبى، طبرى، ابن كثير، قرطبى، سيوطى، ابوحيان، حاكم نيشابورى، ابوالفرج اصفهانى، ابن اسحاق و عده‌اى ديگر از او نقل نموده‌اند.
ولادت و وفات
در تاريخ ولادت ابوحمزه هيچ منبعى، سال مشخصى را ذكر نكرده، اما با توجه به اينكه بنا بر شواهد گوناگون وفات ايشان در سال 148 تا 150 ه.ق صورت گرفته باشد، و مجموع امامت، امام زين‌العابدين عليه‌السلام، امام باقر عليه‌السلام و امام صادق عليه‌السلام را درك كرده است، مى‌توان حدس زد، ولادت او بين سال 30 تا 40 هجرى قمرى بوده است.
آثار
- کتاب النوادر
- کتاب الزهد
- کتاب
- رسالۀ حقوق
- تفسير قرآن
از میان كتب ايشان، فقط رسالۀ حقوق امام سجاد(ع) باقى مانده است.