مالکی، احمد بن محمد

نام	مالکی، احمد بن محمد
نام‎های دیگر	زروق فاسي، احمد بن محمد بن عيسي
نام پدر
متولد
محل تولد
رحلت	899ق
اساتید
برخی آثار
کد مؤلف	AUTHORCODE16409AUTHORCODE

احمد بن محمد بن عیسی فاسی زروق مالکی، (846- 899ق)، علامه، فقیه، محدث، صوفی و عارف قرن نهم هجری، از شاگردان عبدالرحمن ثعالبی و حسن بکری، صاحب کتاب «اغتنام الفوائد في التنبیه علی معاني قواعد العقائد للغزالی».

ولادت

احمد بن احمد بن محمد بن عیسی برنوسی فاسی، معروف به زروق، در 28 محرم 846ق، به دنیا آمد. پس از وفات پدرش، جده‌اش که بانویی فقیه و ام‌البنین نام داشت، تربیت او را برعهده گرفت و پس از حفظ قرآن، او را در ده سالگی و به قولی، در چهارسالگی، به مکتب فرستاد.

اساتید

برخی از شیوخ و اساتیدی که وی، نزد آنها کسب علم نموده است، عبارتند از:

1. امام قوری؛
2. رزهوتی؛
3. مجاصی؛
4. عبدالله فخار؛
5. شیخ علی سبط؛
6. عبدالرحمن ثعالبی؛
7. ابراهیم تازی؛
8. سنوسی صاحب «العقیدة»؛

اساتید تصوف

1. حسن بکری
2. عبدالله مکی؛
3. ابوعبدالله سیدی محمد زیتونی؛
4. احمد بن عقبه حضرمی.

شاگردان

1. قسطلانی؛
2. قطب شعرانی.

فقاهت و تصوف زروقی

ایشان پیشه کفاشی را گزیده بود تا اینکه با راهنمایی برخی بزرگان به تحصیل علوم دینی پرداخت و پس از احراز درجه فقاهت نزد امام قوری، که صحیح بخاری را نزد وی آموخته بود، در علم نام‌آور گشت و عالمان زیادی به سوی او روی آوردند. مدتی بعد به مصر مهاجرت کرد و در الازهر به تدریس مشغول گشت. در آنجا نزدیک به شش هزار نفر در درس او شرکت می‌کردند. پس از مدتی جستجو برای یافتن گمشده خود، که آن را در تصوف یافته بود، به فاس رفت و ملازم عبد‌الله مکی گشت سپس نزد ابوعبدالله محمد زیتونی به سلوک خود ادامه داد تا اینکه به مصر باز گشت و ملازم مرشد آن دیار، احمد بن عقبه حضرمی شد، طریقت وی را پیش گرفت و بعد از وفات وی به طرابلس رفته به تبیین، تحکیم و گسترش آن طریقت که به «شاذلیه» معروف شده بود، پرداخت و مریدان فراوانی دور وی حلقه زدند. به مقاماتی در تصوف رسید، دارای کراماتی گشت و طریقت به نام وی یعنی «زروقیه» ثبت شد .

وفات

وی در سال 899ق دار فانی را وداع گفت و در طرابلس، به خاک سپرده شد.

آثار

وی دارای تألیفات بسیاری بوده که برخی از آنها، عبارتند از:

1. شرح الحکم العطائیة؛
2. قواعد التصوف علی وجه یجمع بین الشریعة و الحقیقة و یصل الأصول و الفقه بالطریقة؛
3. اغتنام الفوائد في التنبیه علی معاني قواعد العقائد للغزالی؛
4. شرح مختصر خلیل في فروع الفقه المالکي؛
5. تأسیس القواعد و الأٌصول و تحصیل الفوائد لذوي الوصل في التصوف؛
6. إعانة المتوجه المسکین علی طریق الفتح و المتکین؛
7. تأسیس القواعد و الأصول و تحصیل الفوائد لذوي الوصول في التصوف؛
8. إعانة المتوجه المسکین علی طریق الفتح و التمکین؛
9. تأسیس القواعد و الأصول و تحصیل الفوائد لذوي الوصول في التصرف؛
10. تعلیق علی البخاري في ضبط الألفاظ؛
11. الجامع لجمل من الفوائد و المنافع؛
12. جمع البیان شرح أبیات الجمع لشیخ علوان؛
13. الجنة للمعتصم من البدع للسنة؛
14. حزب البرکات و وسیلة الفوز و النجاة؛
15. الدرر المنتخبة في الأدویة المجربة؛
16. الرحلة؛
17. سفینة النجا وظیفة الزروقیة في الأوراد؛
18. شرح أسماء الله الحسنی؛
19. شرح البسملة و الحمدلة؛
20. شرح حقائق المغري؛
21. شرح المراصد؛
22. عمدة المرید الصادق من أسباب المقت في بیان الطریق و حوادث الوقت و....

منابع مقاله

زروق مالکی، احمد بن محمد، «اغتنام الفوائد في التنبیه علی معانی قواعد العقائد للغزالی»، تحقیق شریف مرسی، قاهره، دارالآفاق العربیة، 1432ق/ 2011م.