الموسوعة الرجالية القسم الثاني ترتيب رجال أسانيد الکتب الأربعة
| الموسوعه الرجالية (القسم الثاني: ترتيب رجال اسانيد الکتب الاربعه) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | تبریزی، جواد (نویسنده) قیومی اصفهانی، جواد (محقق) |
| ناشر | دار الصديقة الشهيدة (سلام الله عليها) |
| مکان نشر | ايران - قم |
| سال نشر | 1432ق. = 1390ش. |
| چاپ | چاپ اول |
| موضوع | محدثان شيعه |
| زبان | عربي |
| تعداد جلد | 13 |
| کد کنگره | /ت2م8 / 115 BP |
الموسوعة الرجالية، مجموعه‌ای است که بخش دوم آن دارای عنوان «ترتيب رجال أسانيد الكتب الأربعة» و اثر آیت‌الله شیخ جواد تبریزى (متوفی 1385ش) است. همان گونه که از نام کتاب پیداست، در موضوع علم رجال حدیث با محوریت کتب حدیث اربعه شیعه نگارش شده است. تحقیق و ترتیب این کتاب توسط جواد قیومى اصفهانى به انجام رسیده و در سیزده جلد منتشر شده است.
ساختار
کتاب، مشتمل بر مقدمه محقق و اسامی رجال حدیث در کتب أربعةبه‌ترتیب حروف الفبا در سی باب است. دو باب آخر به کنیه‌ها و القاب اختصاص دارد.
گزارش محتوا
محقق اثر در مقدمه‌اش بر کتاب در ذکر سبب و انگیزه تحقیق و نگارش دو کتاب ارزشمند «اسانید کتب اربعه» و «رجال اسانید کتب اربعه» می‌نویسد: «من به هنگام بررسی کتب أربعةبرای تحقیق مصادر اولیه کتب رجال و بعضی کتب حدیث و دعا متوجه شدم که اسانید کتب أربعةکه قرن‌ها محور بوده است، با اینکه بعضی علمای شیعه تلاششان را در این موضوع کرده‌اند، باز هم نیازمند تحقیق و تدقیق است؛ لکن محقق نیازمند به رجوع به کتب جوامع مختلف است و در بسیاری موارد چون در جایی که احتمال آن را می‌دهد، جواب پژوهشش را نمی‌یابد و نمی‌تواند گمشده‌اش را بیابد، از این جهت تمام توان خود را در تنقیح این کتب به‌کار بستم و در تبیین اسانید کتب أربعةبه اقوال علما و رجالیون بزرگی چون آیت‌الله ابوالقاسم خویی و آیت‌الله سید حسین طباطبایی بروجردی و محقق تستری مراجعه کردم. این تحقیقات در زمان حضورم در محضر درس استادم شیخ میرزا جواد تبریزی بود و از افادات و افاضات ایشان نیز استفاده کردم. وی مکرراً اشاره می‌کرد که مشغول به تألیف کتابی جامع در علم رجال است تا آنجا که در اواخر عمر شریفش به فرزندش شیخ جعفر امر کرد که نوشته‌هایش در طول بیست سال را گردآوری کند و آن را در اختیار من بگذارد. سپس در این رابطه فرمود: «موسوعه رجالی استادم آیت‌الله بروجردی، از اسانید به‌طور مطلق بحث می‌کند، لکن آنچه من نوشته‌ام بحث از اسانید کتب أربعةبه‌صورت تلفیقی است. به این صورت تصحیفات و تحریفات و اشتباهات واردشده در کتب أربعةروشن می‌شود. همچنین تمییز مشترکات ممکن می‌گردد. آرزوی من این است که این تحقیقات را به اتمام برسانم، اما کثرت اشتغالاتم از دستیابی به این آرزو مانع می‌شود...». سپس از من خواست که این کار را با تحقیقات کافی به اتمام برسانم. امر ایشان را امتثال نمودم و به کتب کافی، تهذیبین و فقیه مراجعه کردم و اسانید این آثار را به‌ترتیب حروف الفبا مرتب نمودم و برای تسهیل دستیابی به اسانید، اسانید هر کتاب را در یک مجموعه ذکر کردم و برای اسانید هر مجموعه و نیز هر باب اعداد پی‌درپی قرار دادم. سپس تحقیقاتم را استخراج کردم و در ذیل آن بیشتر تحقیقاتم در تنقیح اسانید کتب أربعةرا ذکر کردم... این در رابطه با موسوعه اول یعنی «ترتيب أسانيد الكتب الأربعة»، اما موسوعه دوم یعنی «ترتيب رجال أسانيد الكتب الأربعة» یا طبقات الرجال نیز از آرزوهای ایشان بود و انجام این کار تحقیقی را نیز به من محول نمود[۱].
یازده جلد از کتاب به اسامی رجال اسانید کتب أربعةاختصاص یافته و در مجموع، 5031 نام ذکر شده است.
تمام جلد دوازدهم کتاب به باب کنیه‌ها اختصاص یافته است. تقریباً تمامی جلد سیزدهم را نیز باب «القاب» در بر گرفته است. بخش کوچکی از انتهای این جلد از صفحه 465، به باب «نساء» اختصاص یافته و در آن اسامی قریب به سی بانو مطرح شده است.
وضعیت کتاب
در پاورقی‌های کتاب، به اختلافات نسخه‌ها و تصحیفات اشاره شده است. محقق در نگارش این اثر بنای بر اختصار داشته تا آنجا که از ذکر مصادر تحقیقات و نیز شرح حال کلینی و مشایخش که در موسوعه اول ذکر شده، صرف نظر کرده است[۲].
تنها فهرست کتاب، فهرست مطالب است که در انتهای تمام مجلدات ارائه شده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه محقق و متن کتاب.