آداب المريدين و يليه داعي الفلاح إلی سبل النجاح
| آداب المریدین و یلیه داعی الفلاح الی سبل النجاح | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سهروردی، عبدالقاهر بن عبدالله (نویسنده) کیالی، عاصم ابراهیم (محقق) |
| عنوان‌های دیگر | داعی الفلاح الی سبل النجاح |
| ناشر | دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علي بيضون |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1426 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | آداب طریقت - متون قدیمی تا قرن 14
تصوف - آداب و اعمال تصوف - متون قدیمی تا قرن 14 مرید و مراد نثر فارسی - قرن 6ق. |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 288/4 /س9آ4 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
آداب المريدين اثر ضياءالدين عبدالقاهر بن عبدالله بن محمد سهروردى بکرى (490-563ق)، از مشايخ بزرگ صوفيان، کتابى عرفانى به زبان عربى است که در نيمه اول قرن ششم هجرى تألیف شده است.
اين کتاب از آغاز تأليف مورد توجّه صوفيه و مستمسک جمیع ارباب طريقت بوده است. از آن میان، شهاب‌الدّين ابوحفص عمر بن محمّد سهروردى (539-632ق)، برادرزاده نویسنده، در نوشتن کتاب عوارف المعارف این کتاب را مبناى کار خود ساخته است. نيز ابوالمفاخر سيف‌الدّين يحيى باخَرزى (586-659ق) در بخش دوم کتاب اورادُ الاَحباب از این اثر بهره فراوان برده است.[۱]
ساختار
کتاب با دو مقدمه از محقق اثر، دکتر شيخ عاصم ابراهیم الکيالى و نویسنده آغاز و مطالب در 27 فصل، ارائه شده است. در فصول کتاب از اصول اعتقادات صوفيان، احوال و مقامات سالکان، شَطْحيات صوفيان، آداب صوفيان در سفر و حضر و سّماع و جز آن سخن به میان آمده است.
نویسنده با نقل شواهد و سخنانى از مشايخ سلف، خود نيز به اظهار عقيده پرداخته و دستورهایى داده است.
در پایان این اثر، کتاب ديگرى تحت عنوان «داعى الفلاح الى سبل النجاح» اثر شيخ محمد بن محمد زين‌العابدين مرصفى با حجم مختصرى ضمیمه گرديده است.
گزارش محتوا
در مقدمه محقق، ضمن اشاره به نام دو کتاب، زندگى‌نامه بسيار مختصرى از مؤلفين آنها ذکر شده است. در مقدمه نویسنده نيز به این نکته اشاره شده است که طالب هر چيزى، بايد ابتدا به ماهيت و حقيقت آن پى‌برد تا رغبت کامل برای پيگرى آن چيز، در وى به وجود آيد و سالک طريق تصوف نيز ابتدا بايد به آداب ظاهرى و باطنى، اصطلاحات، کلمات و اطلاقات مربوط به تصوف آگاهى کامل پيدا کرده و سپس اقدام به طى طريق آن نمايد.
فصل اول، پيرامون در رابطه با فقر و غنى است. نویسنده معتقد است که فقر، در صورت رضايت به آن، افضل از غنى بوده و به همین دليل پيامبر(ص) آن را برگزيده است.
در فصل دوم، تفاوت میان فقر، تصوف و زهد بيان شده است. به اعتقاد نویسنده، این سه با یکديگر متفاوت بوده و ترک اشتغال به مکاسب و صناعات و پرداختن به طاعات، از ديد وى، برتر از طلب رزق مى‌باشد.
در فصل سوم، اشاره‌اى به فروع دين و احکام آن شده است. نویسنده تعليم و فراگيرى احکام شريعت و علم يافتن به حلال و حرام، را واجب مى‌شمارد تا آنکه عمل، موافق علم انجام گيرد. وى به این نکته تصريح دارد که اگرچه اصحاب حديث، وظيفه رساندن شريعت و تبليغ آن را برعهده دارند، اما فقها، به واسطه فهم، استنباط و فقه الحديث و دقت در ترتيب احکام، حدود دين، تمیز بين ناسخ و منسوخ، مطلق و مقيد، مجمل و مفسر، خاص و عام و محکم و متشابه، از آنها افضل مى‌باشند.
در فصل چهارم، اقوال علما در تصوف و آداب آن و در فصل پنجم، احکام مذهب بيان شده است. نویسنده معتقد است که مذهب، داراى ظاهر و باطنى است که ظاهر آن، متخلق بودن به اخلاق ظاهرى و باطن آن، احوال و مقامات روحانى و عرفانى است.
مقام عبدنزد خداوند در هنگام عبادت، احوال معاملات قلوب، اختلاف مسالک، فضيلت علم، آداب متصوفه در محاوراتشان، شطحات حکايت شده از ابى يزيد و ديگران، آداب ابتدايى مريد، اجتهاد در معرفت نفس، آداب متصوفه در مصاحب با هم، عنوان ساير فصول و ديگر امورى هستند که نویسنده به بحث و بررسى پيرامون آن پرداخته است.
در کتاب «داعى الفلاح الى سبل النجاح»، ضمن بيان احکام تجريد ظاهرى و باطنى، فضيلت تحلى به محاسن اخلاقى، تجريد حقيقى برای اهل کمال، انواع خواطر و کیفیت نفى آنها توضيح داده شده است. در ادامه، به ذکر و توضيح آداب ذکر، شروط شيخ، تصوف و صوفى، فرق میان تصوف، فقر و زهد، کرامات اولیا، معنى اصطلاحاتى همچون وصال، وصل، وصول، اتصال، علامات اولیاء و احوال آنها هنگام موت و خروج از دنيا، پرداخته شده است.
وضعيت کتاب
اين اثر یکى از کتاب‌هاى معروفى است که تاکنون شارحان بسيارى این کتاب را شرح کرده‌اند. یکى از شرح‌هاى مهم و مشهور آن، شرح عمر ابن محمد ابن احمد شيرکانى است که در قرن هشتم قمرى به فارسی روان برگردان شده است. در سال‌هاى اخير متن اصلى آداب المريدين به زبان فارسی در کنار شرح فارسی عمر شيرکانى توسط پژوهشگر افغانى مقيم ایران، آقاى مجيب مايل هروى توسط نشر مولا در تهران منتشر شد.
شرح آداب المريدين سيد محمد گيسودراز که در سال 813ق نوشته شده نيز از ديگر شرح‌هاى مشهور درباره این کتاب ارزشمند است که این اثر نيز به همراه متن عربى و اصلى کتاب آداب المريدين در سال 1939م در هند منتشر شد.
شرح آداب المريدين مخدوم جهان شرف‌الدين احمد يحيى منيرى نيز یکى ديگر از این شرح هاست که با نثرى روان و زيبا نوشته شده است. نام کامل این کتاب، «مطالب الطالب في شرح آداب المريدين» است. این کتاب را شرف‌الدين منيرى به درخواست یکى از مريدان خود، موسوم به قاضى اشرف، به زبان فارسی ترجمه و شرح کرده است. نسخه کامل خطّى کتاب مطالب الطالب، و کتابت در سال 1158ق در کتابخانه بلخيه فتوحيه پتنا موجود است. جزئى از این کتاب به عنوان «شرح آداب المريدين» در شهر پتنا چاپ و منتشر شده است.
فهرست مطالب هر دو کتاب، در پایان اثر آمده و پاورقى‌هاى هر دو کتاب، بيشتر به ذکر منابع اختصاص يافته است.
پانویس
- ↑ بجنوردى، سيد كاظم و همكاران، ص165
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب
- بجنوردى، سيد کاظم و همکاران، دائرةالمعارف بزرگ اسلامى، چاپ دوم، تهران، 1377، جلد اول، ص165، صمد موحد.
وابسته‌ها
سهروردی، عبدالقاهر بن عبدالله (نویسنده)
کیالی، عاصم ابراهیم (محقق)